Kredit Həyat Sığortası: Maliyyə Təhlükəsizliyi və Risklərin İdarəedilməsi Aləti

Azərbaycanda kredit götürən şəxslərin həyatlarının sığortalanması ilə bağlı yeni qaydalar artıq bir ildir qüvvədədir. Bu qaydalar kredit müddətində borcalanın vəfatı və ya bədbəxt hadisə və xəstəlik səbəbindən əmək qabiliyyətini itirməsi halında, onun borc öhdəliklərinin sığorta şirkəti tərəfindən ödənilməsini nəzərdə tutur. Mövzu ilə bağlı AccessBank-ın Pərakəndə kreditlər biznesinin inkişafı üzrə məhsul sahibi, Azərbaycan Banklar Assosiasiyasının eksperti Arzu Xələfov fikirlərini bölüşüb.

- Arzu bəy, kredit həyat sığortası nədir və bu sığorta növündən kimlər faydalana bilər?

- Kredit Həyat Sığortası – borcalanın vəfatı və ya əmək qabiliyyətinin itirməsi hallarında, onun mövcud kredit öhdəliklərinin sığorta şirkəti tərəfindən tam və ya qismən ödənilməsini təmin edən mühüm maliyyə alətidir. Bu sığorta məhsulu, həm borcalanın ailəsini gözlənilməz maliyyə yükündən qorumağı, həm də bankın kredit portfelindəki riskləri effektiv şəkildə idarə etməyi hədəfləyir.  Sığorta, qarşılıqlı fayda prinsipi üzərində qurulmuşdur: bir tərəfdən, borcalanın ailəsi kredit öhdəliklərinin ödənilməsi ilə bağlı əlavə məsuliyyətdən azad olur, digər tərəfdən isə bank borcun vaxtında və tam həcmdə qaytarılmasını təmin edən əlavə təminata malik olur. Bu, bank-müştəri münasibətlərində maliyyə dayanıqlığının qorunmasına töhfə verir.

Kredit Həyat Sığortası, 18–70 yaş aralığında olan və bankdan istehlak krediti alan vətəndaşlar üçün nəzərdə tutulub. Məhsulun geniş əhatə dairəsi və əlçatan şərtləri onu kreditləşmə prosesində önəmli təhlükəsizlik mexanizminə çevirir. Sığortalı kredit, müştəri üçün məsuliyyətli maliyyə davranışının, bank üçün isə risklərin idarəolunan olmasının göstəricisidir.  Xüsusilə vurğulanmalıdır ki, bu sığorta yalnız borcalanın deyil, onun ailə üzvlərinin də maraqlarını qoruyur. Belə ki, sığortalı hadisə baş verdikdə, ailənin maliyyə sabitliyinin pozulmaması təmin olunur və onların əlavə borc yükü ilə qarşılaşmasının qarşısı alınır. Nəticə etibarilə, Kredit Həyat Sığortası – müasir bankçılıq praktikasında fərdi və institusional səviyyədə risklərin azaldılmasına xidmət edən, kredit məhsullarının ayrılmaz tərkib hissəsidir. Bu alət həm bankların dayanıqlı fəaliyyətini, həm də müştərilərin sosial-maliyyə rifahını təmin etməyə yönəlib.

 -  Kimlər Kredit Həyat Sığortasından yararlana bilməz?

Kredit Həyat Sığortası üzrə sığorta təminatının imtina edilməsinin ən geniş yayılmış səbəblərindən biri yaş məhdudiyyəti ilə bağlıdır. Əksər hallarda bu sığorta növü yalnız 18–70 yaş aralığında olan fiziki şəxslərə təqdim olunur. 70 yaşdan yuxarı şəxslərin sığortalanmaması isə risk səviyyəsinin yüksək olması və sığorta müddəti ərzində sığorta hadisəsi başvermə ehtimalının artması ilə əsaslandırılır. Bundan əlavə, digər istisna hallar və əlavə məhdudiyyətlər sığorta məhsulunun daxili şərtlərinə əsasən müəyyən olunur. Bu tələblər sığorta şirkətindən şirkətə fərqlənə bilər və hər bir müraciət fərdi qaydada qiymətləndirilir. Buraya bəzi hallarda borcalanın sağlamlıq vəziyyəti, mövcud xəstəlikləri və ya digər risk faktorları da daxil ola bilər. 

Sığorta məhsuluna müraciət etməzdən əvvəl konkret şərtlərlə tanış olmaq və ehtiyac olduqda peşəkar məsləhət almaq tövsiyə olunur. Bu, potensial risklərin düzgün qiymətləndirilməsi və sığorta təminatının şəffaf şəkildə anlaşılması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 

- Kredit Həyat Sığortası məcburidirmi?

Azərbaycanda mövcud qanunvericiliyə əsasən, Kredit Həyat Sığortası fiziki şəxslər üçün məcburi xarakter daşımır. Yəni bu sığorta növünün əldə edilməsi borcalan üçün hüquqi öhdəlik kimi müəyyən edilməyib və tamamilə könüllülük prinsipi əsasında həyata keçirilir. Lakin praktiki baxımdan, bir çox bank və kredit təşkilatları bu sığorta məhsulunu risklərin idarə olunması strategiyasının mühüm elementi kimi qiymətləndirir və kreditin rəsmiləşdirilməsi üçün ilkin şərt qismində təqdim edirlər. Bu yanaşma, kredit portfelinin keyfiyyətinin qorunması və borcun ödənilməsində mümkün gözlənilməz hallar qarşısında maliyyə təminatının formalaşdırılması məqsədi daşıyır.

Belə hallarda borcalan, sığorta müqaviləsi təqdim etmədiyi təqdirdə kredit məhsuluna çıxış imkanı əldə etmir. Kredit Həyat Sığortası bank üçün maliyyə risklərini azaldan, borcalanın ailəsi üçün isə təhlükəsizlik zəmanəti rolunu oynayan effektiv bir müdafiə mexanizmidir. Xüsusilə qeyd olunmalıdır ki, borcalanın vəfatı və ya əmək qabiliyyətini itirməsi kimi hallar zamanı kredit öhdəlikləri ailə üzvlərinin üzərinə keçmir və bu məsuliyyət sığorta şirkəti tərəfindən qarşılanır. Bu isə həm sosial, həm də maliyyə baxımından ailənin sabitliyinin qorunmasına xidmət edir.

Nəticə etibarilə, Kredit Həyat Sığortası qanunla məcburi olmasa da, bank sektoru praktikasında geniş tətbiq olunan və həm kredit təşkilatı, həm də müştəri üçün yüksək dərəcədə fayda təmin edən vacib alət kimi çıxış edir. Bu səbəbdən bir çox hallarda o, kredit rəsmiləşdirilməsinin ayrılmaz mərhələlərindən biri hesab olunur.

- Kredit Həyat Sığortasının Qiyməti və Müddəti nə qədərdir?

Kredit Həyat Sığortası üzrə sığorta haqqı — yəni borcalanın ödəməli olduğu məbləğ — bir neçə əsas faktora əsasən hesablanır. Bu amillər arasında borcalanın yaşı, kreditin müddəti və məbləği xüsusi rol oynayır. Ümumiyyətlə, yaş artdıqca həyat və sağlamlıqla bağlı risklər də yüksəldiyi üçün sığorta haqqı da artır. Gənc yaşda olan şəxslər üçün bu məbləğ daha münasib, yaşlı şəxslər üçün isə nisbətən yüksək olur.

Məsələn, 10.000 manat məbləğində və 1 il müddətinə götürülən istehlak krediti üzrə sığorta haqqı 30 yaşlı borcalan üçün təxminən 16 manat, 40 yaşda olan şəxs üçün 28 manat, 50 yaşlı biri üçün isə 56 manat civarında dəyişə bilər. Bu rəqəmlər təxmini xarakter daşıyır və konkret sığorta şirkətinin qiymətləndirmə meyarlarından asılı olaraq fərqli ola bilər.

Bu ödəniş müqabilində borcalan kreditin qüvvədə olduğu müddət ərzində vəfat və ya əmək qabiliyyətinin daimi itirilməsi kimi hallara qarşı sığortalanmış olur. Belə hallarda sığorta şirkəti yaranmış borc öhdəliyini öz üzərinə götürür və onu bank qarşısında tam və ya qismən ödəyir. Bu, həm borcalan, həm də onun ailəsi üçün ciddi maliyyə təhlükəsizliyi təmin edir.

Kredit Həyat Sığortası və Tibbi Sığorta – bunların əsas fərqi nədən ibarətdir?

Kredit Həyat Sığortası ilə Tibbi Sığorta mahiyyətcə fərqli məqsədlərə xidmət edən iki ayrı sığorta növüdür. Kredit Həyat Sığortasının əsas funksiyası borcalanın vəfatı və ya daimi əmək qabiliyyətini itirməsi halında onun mövcud kredit öhdəliklərinin sığorta şirkəti tərəfindən ödənilməsini təmin etməkdir. Bu sığorta növü daha çox maliyyə borcunun təminatı məqsədi daşıyır və həm borcalanın ailəsi, həm də bank üçün risklərin idarə olunmasına xidmət edir.

Digər tərəfdən, Tibbi Sığorta sığortalının sağlamlığı ilə bağlı xərclərin qarşılanmasına yönəlib. Buraya xəstəlik zamanı aparılan tibbi müayinələr, ambulator və ya stasionar müalicə, həmçinin zəruri hallarda cərrahi əməliyyatlarla bağlı xərclər daxildir. Məqsəd, sığortalı şəxsin sağlamlıq problemləri zamanı maliyyə yükünü minimuma endirmək və tibbi xidmətlərə əlçatanlığı təmin etməkdir.

Əsas fərq ondan ibarətdir ki, Kredit Həyat Sığortası borc öhdəliyinin icrasına dair riskləri sığortalayır, Tibbi Sığorta isə sağlamlıqla bağlı risklər nəticəsində yaranan xərcləri qarşılayır. Hər iki məhsul fərqli ehtiyacları əhatə etsə də, şəxsi maliyyə sabitliyinin qorunmasında mühüm rol oynayır.

Son illər ərzində ölkədə fəaliyyət göstərən müxtəlif bank və sığorta təşkilatları tərəfindən onlarla sığorta hadisəsi qeydə alınıb və nəticə etibarilə borcalan ailələrinə yüz minlərlə manat həcmində sığorta ödənişləri həyata keçirilib. Bu göstəricilər Kredit Həyat Sığortasının real və praktiki təsirini, həmçinin sosial əhəmiyyətini bir daha nümayiş etdirir.

Borcalanlar üçün Kredit Həyat Sığortasının əhəmiyyəti nədən ibarətdir? Niyə bu sığorta vacib hesab olunur?

Kredit Həyat Sığortası borcalanın yalnız öz maliyyə öhdəliklərini deyil, eyni zamanda ailəsinin sabitliyini və rifahını qorumağa xidmət edir. Gözlənilməz həyat hadisələri — xüsusilə vəfat və ya əmək qabiliyyətinin itirilməsi hallarında — ailənin üzərinə əlavə borc yükü düşməsinin qarşısını alır. Belə bir sığorta vasitəsilə borcalan, bu gün verdiyi məsuliyyətli qərarla sabah ailəsi üçün maliyyə təhlükəsizliyi təmin etmiş olur.

Bundan əlavə, bu məhsul ailəyə qarşı diqqət və məsuliyyətin ifadəsidir. İnsan həyatında verdiyi maliyyə qərarlar yalnız onun özünü deyil, ailəsini də birbaşa təsir altına alır. Kredit Həyat Sığortası borcalan fiziki olaraq ailəsinin yanında olmasa belə, onları mümkün maliyyə çətinliklərindən qorumağa imkan verir. Bu, ailəyə həm iqtisadi sabitlik, həm də psixoloji rahatlıq bəxş edən çox önəmli bir sığorta növüdür.

Maraqlı və detallı müsahibə üçün təşəkkür edirik.