Kriptovalyuta dələduzluğu: vətəndaşlar qurban olmamaq üçün nə etməlidir? Açıqlama

Xəbər verdiyimiz kimi Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyi kriptovalyuta dələduzluğu ilə bağlı vətəndaşlara xəbərdarlıq edib.

“Kriptovalyuta dələduzluğuna qarşı diqqətli olun! Tanımadığınız şəxslərdən kriptovalyuta qazancı ilə bağlı gələn təkliflərə qarşı diqqətli olun. Kriptovalyuta ilə əlaqədar layihələrin və mənbələrin doğruluğunu yoxlayın. Təhlükəsiz elektron pulqabı və platformalardan istifadə edin. Platformalarda aktivlərinizi qorumaq üçün mürəkkəb şifr və ikimərhələli təsdiqləmədən istifadə edin”, – deyə Nazirliyin məlumatında bildirilir.

 Bu barədə Moderator.az-a danışan Crypto Consulting MMC-nin direktoru, kriptoinvest.az portalının rəhbəri və UNEC Biznes Məktəbinin müəllimi Elnur Quliyev deyib ki,  insanlar müxtəlif səbəblərə görə maliyyə və kriptovalyuta layihələri üzrə fırıldaqların qurbanı olurlar. Bir çox hallarda biz bunu “sadəlövhlük” adlandırsaq da bunun səbəblər aşağıdakılardır:

1.Maliyyə savadlılığının olmaması. 

Bir çox insanlar kriptovalyutaların və blokçeynin necə işlədiyini başa düşmürlər. Onlar layihəni necə yoxlamaq lazım olduğunu bilmirlər (yol xəritəsi, komanda, kod auditi yoxdur) və fırıldaqçıların yüksək gəlir vədlərinə inanırlar. 

2. Tamahkarlıq və tez pul qazanmaq istəyi

Böyük gəlir vədləri (ayda 100%  passiv gəlir, “100 dollar investisiya et – 1000 dollar qazan”) çox cazibədar görünür. Kriptovalyutalar sektorunda həqiqətən də dəfələrlə faiz artımı halları var ki, çoxları tez varlana biləcəklərinə inanır.

3. Sosial təzyiq effekti

“Ətrafımdakı hər kəs pul qazanır, mən də cəhd etməliyəm!” Təcrübə onu göstərir ki, son zamanlar insanlar artıq məntiqə deyil, başqalarının hərəkətlərinə əsaslanaraq qərar verirlər. Başqalarının qazandığını görən (yaxud da qazandığını düşünən) insan “arxada qalmaq” istəmir və impulsiv hərəkət edir. Riskli olduğunu başa düşsə belə, potensial faydaları əldən vermə qorxusu onu hər hansı riskli layihədə iştirak etməyə vadar edir.

4. İctimai nüfuzlu şəxslərə etibar 

Əgər layihədə məşhur şəxslər (müğənni, idmançı, siyasətçi, bloggerlər) iştirak edirsə, insanlar bunun real olduğuna inanmağa başlayırlar. Sosial şəbəkələrdə süni “hayp” yaradılır – saxta müsbət rəylər, saxta investorlar, bu da legitimlik illüziyası yaradır.

Kripto üzrə mütəxəssis vurğulayıb ki, qurbanların düşdüyü əsas fırıldaqçılıq sxemləri bunlardır:

1. Fişinq hücumları.

Fırıldaqçılar kriptovalyuta birjalarının, elektron pul cüzdanları və ya layihələrin saxta veb-saytlarını yaradırlar. Google və ya sosial şəbəkələrdə saxta reklamlardan tez-tez istifadə olunur. İstifadəçilər isə öz məlumatlarını (açarlar, parollar) daxil edir, vəsaitlərə girişi itirir.

2. Maliyyə piramidaları və ponzi sxemləri.

 Fırıldaqçı layihələr yüksək faiz dərəcələri vəd edərək istifadəçiləri cəlb edirlər. Sxem üzrə ilk investorların pulu yeni cəlb edilmiş investorların hesabına ödənilir. Bu zaman ödnişlərin mədaxil və məxir formları yalnız kriptovalyutalar ilə aparılır. 

3. Saxta hədiyyələr (Giveaway Scam)

 Müxtəlif reklam şərtləri ilə vəsitlərin 2 və ya daha çox geri qaytarılacağını vəd edərək, kriptovalyutanı konkret ünvana göndərilməsi istənilir. Bu zaman bir çox hallarda məşhurların saxta hesablarından (məsələn, Elon Musk) istifadə olunur.

4. İnvestisiya platformalarında qazanmaq imkanı

 Sosial şəbəkələrdə reklam edilən "eksklüziv" ticarət (forex) platformalarına investorlar əvvəlcə kiçik məbləğlər ilə depozit qoyub qazanmaq imkanı vəd edilir. Bunun üçün peşəkar fərdi treyder xidməti də təklif edilir və qısa zamanda platformada ilkin depozit məbləğindən dəfələrlə çox qazanc illuziyası yaradılır. Sonra isə müxtəlif bəhanələr ilə (məslən sığorta ödənişi tələb etmək) vəasitlərin geri qaytarılmasından imtina edirlər. Son 3 ildə bu üsul ilə Azərbaycanda müxtəlif təbəqədən olan investorların vəsaitləri mənimsənilib. 

E.Quliyev onu da əlavə edib ki, kriptovalyuta fırıldaqlarından qaçmaq üçün bir neçə sadə lakin təsirli qaydalara riayət etmək vacibdir: 

1. İnvestisiya etməzdən əvvəl layihəni analiz edin.

 Layihə komandasını, onun təcrübəsini və nüfuzunu araşdırın. Tərtibatçı məlumatlarına, tərəfdaşlıqlara və sosial şəbəkələrdəki rəylərə baxın. Layihənin kriptovalyuta və ya tokenlərlə əlaqəli olub olmadığını yoxlayın. Əgər bunun üçün təcrübəniz kifayət deyilsə, o zaman uzaq durun. 

2. "Tez və çox qazanc" təklifləri ilə diqqətli olun

 Qısa müddət ərzində inanılmaz qazanc vədlərinə etibar etməyin. Həmçinin, zəmanətli gəlir vəd edən investisiya sxemləri ilə diqqətli olun (əksər hallarda bunlar Ponzi sxemləri və ya piramida sxemləridir).

3. Etibarlı və rəsmi platformalardan istifadə edin

Kriptovalyuta ticarətinda daha az komissiya xərci ilə müxtəlif mübadilə servisləri təklif edilir. Bir çox hallarda belə platformalara depozit vəsaitin daxil olmasından sonra məxaric edilmə imkanları məhdudlaşdırılır. Odur ki, Binance, Coinbase, Kraken və yaxşı reputasiyaya malik başqaları kimi tanınmış və lisenziyalı kriptovalyuta birjalarını seçin. Mübadilə saytının təhlükəsiz bağlantıdan istifadə etdiyinə əmin olun (URL-nin // ilə başladığını yoxlayın). Şübhəli reputasiyaya malik platformalara, hətta onlar “çox əlverişli şərtlər” təklif etsələr belə, etibar etməyin. 

Mehin Mehmanqızı