Məhkəmələrdə sədrlik institutu lazımdırmı? FUAD AĞAYEV DEYİR Kİ...

“Məhkəmələrdə ən böyük problem “sədr” məsələsidir. Hakimlərin mütləq əksəriyyəti icraatında olan işləri məhkəmə sədrinə məruzə etmədən qərar qəbul edə bilmir və ya sədrin tapşırığından kənara çıxa bilmir. Bu tendensiya qanuna və hakimlərin müstəqilliyi prinsipinə tamamilə ziddir”.

Gununsesi.info bildirir ki, bunu keçmiş müstəntiq Müşfiq Abbasov deyib.

Onun sözlərinə görə, hakimlər qərar qəbul edərkən ancaq qanuna tabe olmalıdır:

“Bizdə isə sədrin icazəsi olmadan qərar qəbul edə bilməzsən. Məncə sədr vəzifəsi ləğv olunmalı və onun yerinə məhkəmənin inzibati işlərini görən hansısa ayrıca vəzifə təsis olumalıdir. Bu şəxs isə heç bir işə baxmamalı, ümumiyyətlə qərar qəbul etməməlidir. Hətta hakim olmayan şəxsi də bu vəzifəyə təyin etmək olar. Yalnız bu yolla hakimin müstəqilliyini təmin etmək olar”.

Tanınmış vəkil Fuad Ağayev isə Gununsesi.info bildirib ki, Azərbaycan kimi ölkələrdə məhkəmələrdə  sədrlik institutunun olması hakimlərə təzyiq üçündür:

“Bu, hakimlərə təzyiqin qarşısını almaq üçün sədr səlahiyyətlərinin ciddi şəkildə məhdudlaşdırıldığı bir sıra Avropa ölkələrindəki təcrübədən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir.

Sizin Azərbaycanda məhkəmə sədrlərinin digər hakimlərə göstərişlər verməsi və onlardan işlərin gedişi barədə mütəmadi olaraq məruzələr alması ilə bağlı müşahidəniz məhkəmə sistemində yüksək səviyyəli iyerarxiyanın mövcudluğunu göstərir. Rəsmi olaraq, “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” qanuna əsasən, Azərbaycanda məhkəmə sədrinin səlahiyyətləri əsasən məhkəmənin işinin təşkilinə aiddir: işlərin bölüşdürülməsi, əmək intizamının təmin edilməsi və məhkəmə aparatına rəhbərlik. Azərbaycan Konstitusiyası həmçinin hakimlərin müstəqilliyinə və yalnız qanuna tabe olmalarına təminat verir.

Əksər Avropa ölkələrində hər bir hakimin müstəqillik prinsipini qorumaq üçün məhkəmə sədrinin rolu ciddi şəkildə nizamlanır. Sədrin əsas vəzifəsi ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsi prosesinə müdaxilə etmək deyil, məhkəmənin səmərəli fəaliyyətini təmin etməkdir”.

Fuad Ağayev inkişaf etmiş qərb dövlətləri ilə əsas fərqlər sadalayıb.

“-Daxili müstəqillik: Avropa Hakimlərinin Məşvərət Şurası (CCJE) özünün 19 saylı Rəyində vurğulayır ki, məhkəmə sədrləri rəhbər kimi deyil, hakimlərin müstəqilliyinin müdafiəçisi kimi çıxış etməlidirlər. Hakimlər arasında hər hansı bir işin müzakirəsi hesabat və ya göstəriş almaq xarakteri daşımamalı, kollegial məsləhətləşmə şəklində olmalıdır. İşlərin gedişi barədə sədrə mütəmadi məruzələr standart təcrübə deyil və hakimin müstəqilliyinin pozulması kimi qiymətləndirilə bilər.

– İnzibati idarəetmə: Bəzi ölkələrdə, məsələn Niderlandda məhkəmələrin idarə edilməsi kollegiallıq prinsipləri üzərində qurulub. Burada mühüm inzibati qərarlar sədr tərəfindən təkbaşına deyil, hakimlər şurası tərəfindən qəbul edilir. Bu, hakimiyyətin bir şəxsin əlində cəmləşməsinin qarşısını alır.

– Hesabatlılıq: Hakim məhkəmə sədrinə deyil, qanuna qarşısında məsuliyyət daşıyır. Onun qərarlarından yalnız yuxarı instansiya məhkəmələrinə şikayət verilə bilər. Baxılan işlərin məzmunu barədə sədrə hesabat vermək hakimiyyətlərin bölünməsi fundamental prinsipinə ziddir.

Sədr və ya baş hakim fiqurundan tamamilə məhrum olan məhkəmə sistemlərinə demək olar ki, rast gəlinmir. Rəhbər vəzifə məhkəmənin işini təşkil etmək, onu kənarda təmsil etmək və inzibati funksiyaları yerinə yetirmək üçün zəruridir.

Yekun olaraq, məhkəmə sədrinin təkcə inzibati deyil, həm də hakimlərə faktiki rəhbərlik etdiyi idarəetmə modeli güclü hakimiyyət şaqulisi olan sistemlər üçün xarakterikdir. Sabit demokratik ənənələri və ədalət mühakiməsinin müstəqilliyinin yüksək səviyyədə qorunduğu ölkələrdə isə hakimlərin qərar qəbul edərkən onlara hər hansı təzyiqi istisna etmək üçün sədrin səlahiyyətləri ciddi şəkildə inzibati çərçivələrlə məhdudlaşdırılır”.

Pərviz Həşimli

Gununsesi.info