Məmməd İsmayılın dəfnindəki görüntüyə etirazlara cavab: “Özüm də məzar başında saz çaldım” İLAHİYYATÇI

Xəbər verdiyimiz kimi, tanınmış şair Məmməd İsmayıl son mənzilə saz havası ilə yola salınıb.

Şair Ehtiram İlham sosial şəbəkədə videogörüntülər paylaşıb.

Dəfn mərasimində saz ifası, ümumiyyətlə, bu qəbildən ifalar dini baxımdan necə qiymətləndirilir? 

Mövzu ilə bağlı “Cebheinfo.az” –a açıqlama verən ilahiyyatçı Tural İrfan bildirib ki, dəfn mərasimlərində musiqi adət olaraq icazəlidir və İslamda musiqi xurafata düşmədikcə günah sayılmır: “Dəfn mərasimi zamanı musiqi ifa etmək nə savab, nə də günahdır. Bu, sadəcə bir adətdir. Bəzi bölgələr var ki, orada qəbrin üstündə şam yandırır, hətta bir neçə gün çadır qurub otururlar. Yaxud məzarın üstünə şirniyyat, meyvə qoyurlar. Əsasən cənub bölgəsində yas məclislərində mərsiyyə deyilir, sinə vurulur. Yəni hər bölgədə fərqli dəfn adətləri var. Bunlar dinə və milli adətlərə, qanunlara zidd olmadığı təqdirdə, xurafat xarakteri daşımadığı halda yolveriləndir.

Adətləri tamamilə ləğv etmək olmaz. O ki qaldı sırf musiqiyə, İslamda musiqi icazəlidir. Hətta Quranda qiyamət günü mələk İsrafilin Sur çalacağı dəfələrlə deyilir. Allah musiqiyə o qədər önəm verir ki, hətta böyük bir prosesin başlanğıcına da melodiya ilə start verməyi nəzərdə tutub. Peyğəmbərlər də musiqiyə rəğbətlə yanaşıb. Övliya Çələbi yazır ki, Musa Peyğəmbər ney çalardı. Davud Peyğəmbərin gözəl mahnılar oxuduğu deyilir. Həzrət Muhəmməd Məkkədən Mədinəyə köçəndə, mədinəlilər onu dəf, ney sədaları altında nəğmələrlə qarşılamışdılar”. 

Onun sözlərinə görə, sazla ibrətamiz ifa dinə zidd sayılmır: “Doğrudur, dəfn zamanı musiqi ifa etmək dinimizdə yoxdur. Xristianlarda belə ənənələr sonralar meydana gəlib. Türk xalqlarında isə saz, qopuz ifa etmək var. Sazla başqa musiqi alətini qarışdırmaq olmaz. Saz əslində şənlik və kef məclisləri, rəqs etmək üçün deyil. İndi bunu əndazədən çıxarıblar. Saz el ağsaqqallarının, müdrik ulularımızın, Dədə Qorqudun nəsihət və öyüdlərini müşayiət etmək, diqqət çəkmək vasitəsi kimi istifadə olunub. Koroğlu saz çaldırıb rəqs etmirdi, sazla şeir deyib nəsihət verirdi. Hazırda Türkiyədə ələvilər Cəm evində sazla ibadət edirlər, səma ayini icra olunur. Sazın fəlsəfəsi dərindir. Türkün bir neçə milli simvolu var ki, biri də sazdır. Odur ki, dəfn zamanı vəsiyyətə uyğun olaraq dinin tələbləri icra edildikdən sonra saz ifa etmək, brətamiz bir neçə şeir söyləmək olar. Necə ki, bəzi bölgələrdə mərsiyyə oxunur və şeirlər söylənilir. "Ruhani" havası ruhla bağlıdır. Dərin fəlsəfəsi, ilahi mahiyyəti var”. 

İlahiyyatçı digər musiqi alətlərinin ifasını məqbul hesab etmir:

“Çünki ağını çıxarmaq olmaz. Lakin saz olar. Ona görə ki, kökü, mənbəyi, mənası, mahiyyəti, milliliyimizə dəxli var. Müdriklərin vəsiyyətlərində saz var. Zəlimxan Yaqub, Ədalət Nəsibov, Vidadi Babanlı, Məmməd İsmayıl da saz ifası altında dəfn olunublar. Bəzi radikal və mühafizəkar mollalar guya musiqinin haram olduğunu deyirlər. Bu, kökündən böhtan və dinə qarşı iftiradır. Haram olsaydı, Allah İsrafilə Sur ifa etdirməzdi. Demək Tanrı özü də ölümü və dirilişi musiqi ilə həyata keçirir.

Quranın verdiyi məlumata görə, İsrafil bir hava ifa edəndə bütün bəşəriyyət öləcək, müəyyən proseslər baş verdikdən sonra yenidən başqa nəğmə ifa edəcək və hamı diriləcək”. İlahiyyatçı qeyd edib ki, vəsiyyət əsasında saz ifa etmək olar, amma ümumi ənənəyə çevirmək düzgün deyil: “Vəsiyyətə uyğun olaraq saz ifa etmək dinə müxalif deyil. Amma bunu hamı üçün, ənənə şəklinə salmaq da məqsədəuyğun olmaz. Əsasən sazla bağlı dəfn qərb bölgəsində, yaxud Qərbi Azərbaycan əhalisi arasında yayqındır. Şəxsən mənim özümə babam vəsiyyət etmişdi. Vəfat edərkən çata bilmədim, dinimizdə vəsiyyətin icrası vacib olduğu üçün sonra məzarı başında saz ifa etdim. Yaxud əslən Göyçə mahalından olan çox dəyərli bir el ağsaqqalı mənə vəsiyyət etmişdi ki, vəfat edərkən iki hava ifa edim. Mən onun vəsiyyətini yerinə yetirib dini ayinlərdən sonra həmin havaları ifa etdim.

İslamda vəsiyyət əgər haram işlərdən deyilsə, mütləq icra edilməlidir. Dəfn zamanı əndazəni aşmadan, vəsiyyətə uyğun olaraq ibrətamiz şeirlər söyləməklə saz ifa etməyin heç bir maneəsi yoxdur. Əksinə böyük bir ibrətdir, milliliyin simvoludur, dinin də əleyhinə deyil. Lakin hər şey əndazəni aşmayanda dəyər qazanır. Çalışmaq lazımdır ki, bunu ənənəvi hala salmayaq. İstisna hallarda, elə, obaya, folklora, dəyərlərə daha sıx bağlı simaların vəsiyyəti əsasında ifa edilə bilər. Yoxsa bunu ümumi hamı üçün ənənə halına salmaq dinə də, adətlərə də, cəmiyyətin ruhuna da zidd olar”. 
Gülər

“Cebheinfo.az”