“Məni öldürmək üçün 10 min dollar ayrılmışdı” Çingiz Abdullayevlə MÜSAHİBƏ

Xalq Yazıçısı Çingiz Abdullayev detektiv əsərləri ilə tanınır. Yazıçının 200-ə yaxın kitabı işıq üzü görüb. Əsərləri 34 dilə tərcümə edilib.

Lent.az Çingiz Abdullayevlə müsahibəni təqdim edir:

- Çingiz müəllim, günlərdir müsahibə üçün sizi tapa bilmirəm, bütün günü tədbirlərdə olursuz. Yorulmursuz?

- Neynəyim bəs? Yoruluram. Hələ gecələr də işləyirəm. Bu gecə saat 5-ə qədər işləmişəm.

- Bu qədər tədbirin arasında yaradıcılığa və istirahətə necə vaxt ayırırsız?

- Az yatıram. Başa düşmürəm istirahət nə deməkdir. Bəlkə, bu o deməkdir ki, uzanıb heç nə etmirsən? Məzuniyyət götürüb, harasa istirahətə getmək mənlik deyil. Dincəlmək nədir axı? Mən kitab sevirəm, oxuyuram. İşləməyi sevirəm, işləyirəm. Axı işləyəndə dincəlirəm. Əgər belə olmasaydı, 200-dən çox kitabı yaza bilməzdim. Mənim üçün istirahət kitab oxumaq, kitab yazmaq və dünyanı gəzməkdir. İnsanlarla ünsiyyətdə olanda sevinirəm. 

- Aqata Kristi deyirdi ki, əsərlərimin ideyası qab yuyanda gəlir. Bəs siz necə tapırsız ideyaları?

- Qab yumuram, yoldaşım məni mətbəxə buraxmaz (gülür). İdeyaların çoxu ya yuxuda gəlir, ya da hansısa əhvalatı eşidirəm, oradan yaranır. Amma qab yumuram. İmkan versəydilər, ikiqat daha çox yazardım. Özümü tənbəl kişi hesab edirəm. Bəzi səviyyəsiz adamlar deyir, özü yazmayıb. Deyin ki, kitabları oxunmur, satılmır, pis yazır, nəsə demərəm. Amma deyəndə ki, özü yazmır, qonşularımız deyir ki, baxın, bunların Xalq Yazıçıları əsərlərini özü yazmır. Mənim əsərlərimi hətta Ermənistanda da oxuyurlar. 15 il əvvəl bir rus jurnalı yazmışdı ki, bir insan bu qədər kitab yaza bilməz, 5 nəfər yığışıb yazır o kitabları. Dedim, bütün kitablarımı leksikonda yoxlamaq olar. Yoxlayın, əgər 1 kitabı belə mən yazmamışamsa, sizə 10 min dollar verəcəm. Yox, əgər mən yazmışamsa, siz mənə 1 rubl verib üzr istəyəcəksiniz. 3-4 ay keçdi, onların baş redaktoru Bakıya gəlmişdi. Slavyan universitetində 600 nəfərin qarşısında 1 rublu qaldırıb dedi ki, bütün kitabları Çingiz Abdullayev özü yazıb. Amma o 1 rublu vermədi (gülür). Mənim üslubum elədir ki, onu dəyişmək, səhv salmaq mümkün deyil.

- Bir şey eşitmişdim ki, Çingiz Abdullayev təyyarədə bir roman yazır. İnandırıcı gəlmədi, dedim, sizdən soruşum.

- Yox, təyyarədə bir romanı yazıb bitirə bilmərəm. Mən təyyarədən çox qorxan adamam. Təyyarədə 2-3 saata bir romanı yazmaq olmaz. Amma bir dəfə mənə təcili lazım olanda 17 günə yazıb bitirmişəm.

- "Neftçi" futbol klubunda müşahidə şurasının sədri idiz.

- Bəli. "Neftçi"ni çempion etdik. Bununla fəxr edirəm. Uşaqlıqdan "Neftçi" azarkeşi olmuşam, indi də onu sevirəm. 

- Hazırda "Neftçi"nin durumu elə də yaxşı deyil. Niyə?

- Bəli. Buna ürəyim ağrıyır. Səbəbləri çoxdur. Desəm, gərək kimisə pisləyim. Mən 6 il müşahidə şurasının sədri oldum. Mənim vaxtımda “Neftçi” 3 dəfə 2-ci yerə çıxdı. Bizim üzvlərimiz tanınmış adamlar idi: Fərhad Bədəlbəyli, Zaur Qəhrəmanov və sair.

Qurana əl basaram ki, oradan heç birimiz 1 manat belə qazanmamışıq. Bəlkə, əsas səbəb də bu idi... Biz futbolu fikirləşirdik, cibimizi yox. Bir dəfə “Neftçi” uduzanda 2 gün oradan çıxmadım. Düşünürdük ki, necə edək “Neftçi”ni bu böhrandan çıxaraq. Kimin nə problemi var, həll edirdik. Kimisə orduya aparırdılar, zəng edib saxladırdım. Ailəvi problemi olanların problemlərini həll edirdim. Hər futbolçu ilə ayrı-ayrı maraqlanırdım.

- Dinə münasibətiniz necədir?

- Çox yaxşıdır. Məkkədə, Kərbəlada, Məşhəddə, Kufədə olmuşam. Füzulinin qəbrini də ziyarət etmişəm. Xalq Şairi Qabilin yaxşı bir sözü vardı, deyirdi ki, Allaha inanan adamam, amma xurafata inanmıram. Mən inanmıram ki, o tərəfdə bizi hurilər qarşılayacaq, saqqallı kişi ilə görüşəcəyik. Amma görünür, nəsə bir güc var dünyada.

- Bir müsahibənizdə demişdiz ki, seçim olsaydı, cəhənnəmə gedərdiz, orada maraqlı kişilər və qadınlar olacaq. Cəhənnəmdə kimlərlə görüşmək istəyərdiz?

- O bir zarafat idi. Cənnət, ya cəhənnəmə getmək mənim seçimim deyil axı. Amma, bəli, indi də düşünürəm ki, gözəl qadınlar və ağıllı kişilər hamısı oraya getməlidir. Məsələn, Napoleon, Çingiz Xan, Atilla, Əmir Teymur və sair. 

- Çingiz müəllim, Kommunist Partiyasının müxtəlif orqanlarında çalışmısız. Dövrün tələbinə görə, yoxsa, həqiqətən, kommunistsiz? Yəni bu, siyasi baxışlarınıza uyğun idi?

- İnzibati şöbədə çalışırdım. Birincisi, biz cavanlıqda kommunizmə inanırdıq. Elə olurdu ki, gətirib mənə pul verirdilər, əlimi də vurmurdum. Məni heç vaxt pulla almaq olmaz.

Pulla ancaq pozğun qadınları almaq olar. Vicdanını satmaq bədənini satmaqdan daha pisdir. Bəlkə, ona görə ki, mənim buna ehtiyacım da yox idi. Bəlkə də, acından ölsəydim, pulum olmasaydı rüşvətxor olardım. Bəlkə də, yox. Tolstoy deyir ki, bir az insaflı insan ola bilməz, ya insaflısan, ya da yox. Heç vaxt rüşvət almamışam. 

Kommunist olmağa gəlincə, o vaxt hamı kommunist olub: Üzeyir Hacıbəyli, Qara Qarayev...

- Siyasi görüşləriniz necədir?

- Solçuyam. Hesab edirəm ki, cəmiyyətdə birinci növbədə sosial ədalət olmalıdır. Mənə böyük bir yazıçı demişdi ki, yazıçının ürəyi solda olmalıdır. O xalqı fikirləşmirsə, pis yazıçıdır. Yaxşı yazıçı xalqın əbədiyyətdə vəkilidir. Sən xalqı fikirləşmirsənsə, onda nə yazacaqsan?

- Niyə dünyadakı böyük yazıçıların əksəriyyəti solçudur?

- 2000-ci ildə 140 yazıçını bir yerə yığmışdılar. Hamısı çox tanınmış yazıçı idi. Aralarında "Nobel" mükafatı laureatı, “Plutser” mükafatı alanlar var idi. Bizə qatar vermişdilər, bütün şəhərləri gəzirdik - Madrid, Paris, Brüssel, Berlin... Hamısını gəzə-gəzə gəldik Moskvaya. Moskvada bir qız Leninlə Trotskini pisləyirdi. Baxdım, onların hamısı bu söhbətdən narazıdır, qızı doğru hesab etmirlər.

Sonra bildim ki, bu yazıçıların hamısı ya kommunist, ya sosialistdir.- Demişdiz ki, Qarabağ azad edilənə qədər Azərbaycanda çap edilən kitablarınızın qonorarını almayacaqsız. Qarabağ azaddır, indi qonorar alırsız?

- Bəli, son illər alıram. Onu da alanda keçirdirəm şəhid övladları, ya qazilərin ailələrinin hesabına.

Yazıçı olmaq çox çətindir. Yaxınlıqda kitab mərkəzi var. Orada 80 min yazıçının kitabı yer alır, aralarında Homer, Nizami, Balzak, Dostoyevski və s. var. Bir yazıçı düşünə bilər ki, sən onlardan ağıllısan kitab yazırsan? Və ya hesab edər ki, kim onları qoyub, sənin kitabını alacaq? Bu suallara cavab olaraq elə kitab yazmalısan ki, heç olmasa 1 nəfər pul verib sənin kitabını alsın. Elə yazmalısan, milyonlarla yazıçı arasında gəlib sənin kitabını oxumaq istəsinlər. Yazıçının xoşbəxtliyi odur ki, onun kitablarını oxusunlar. 

- Çingiz müəllim, siyasi detektiv yazan ilk azərbaycanlısız...

- Moskvada ilk kitablarım çıxanda mənə gülürdülər. Deyirdilər "Çingiz Abdullayev" ad-soyadı ilə bir müəllif heç siyasi detektiv yazar?

- Niyə var idi bu təsəvvür?

- Ona görə ki, azərbaycanlı, müsəlman detektiv əsər yazan yazıçı yox idi. Deyirdilər, ona deyin, getsin qoyunları ilə məşğul olsun. Məni Mərkəzi Komitəyə çağırmışdılar ki, bunu yəhudilər yazır, sənlik deyil. Mən də həyasız idim, dedim, yazacam! Mədəniyyət şöbəsinin rəhbəri Azər Mustafazadə dedi, onda çalış onlardan yaxşı yazasan. Bilmirəm, bacardım, ya yox, amma Rusiyada, Ukraynada, Belarusiyada, Qazaxıstanda elə bir şəhər yoxdur ki, orada mənim kitabım olmasın.

- Siyasi əsərlərə görə sizi sıxışdırıblar?

- Kitablarım qadağan olunmuşdu. Dedilər, sirləri açırsan. Lakin sonradan icazə verildi.

- "Əclafların Qanunu" əsərində Rusiyanın hər iki tərəfə silah satmağını, meyitləri satmağını yazmışdız. Belə şeylərə görə, Rusiyadan sizə qarşı narazılıq olub?

- Narazılıq nədir, hətta öldürmək istəyiblər. Onların təhlükəsizlik rəhbəri keçmiş KQB-nin generalı var idi.  Kitabı Londona göndərdi ki, baxın, bu cavan oğlan bizim haqqımızda nə yazıb. Məni öldürmək üçün 10 min dollar ayırdılar. Bu, o vaxt çox böyük pul idi.

Onların rəhbəri oxudu o kitabı və dedi ki, əşi, cavan yazıçıdır, yaxşı yazır, nə istəyirsiz ondan? Nəyinki o, çoxları inciyirdi. Təkcə Rusiyadan yox, Azərbaycandan da inciyənlər var idi. 

Bir dəfə yazmışdım ki, Heydər Əliyev və Eduard Şvardnadzeyə sui-qəsd etmək istəyiblər. Heydər Əliyevə sui-qəsd cəhdi çox olub. Hətta Heydər Əliyevi öldürmək üçün körpünün altına bomba qoyublar. Sonra onun təyyarəsini vurmaq üçün top hazırlayıblar.

Bəziləri məni sevmir, amma fəxr edirəm ki, Cənab Prezident məni oxuyur. Fəxr edirəm ki, bu qədər tanınmış adamlar, ziyalılar məni oxuyur. 

Bir dəfə Yazıçılar Birliyinə 27 ölkədən jurnalist gəlmişdi. Bir zarafat eləmək istədim. 27 qızın hərəsinə öz dilində kitabımı hədiyyə etdim. Onlar təəccüblənmişdilər ki, bu necə olar bilər? İstədim qoy baxsınlar Azərbaycan yazıçısı nəyə nail olub. 

1990-cı ildə “Qara yanvar”-ı yazanda 29 yaşım var idi. O kitabı 3 gün gizlətmişdik. O vaxt Sovet ordusunun əleyhinə elə kitab yazmaq olmazdı erməni alimi Zori Balayanla bağlı kitab yazmışdım. Sabiq baş nazir Artur Rasizadə əmr verdi ki, onu Moskvada bütün səfirliklərə paylasınlar. 

- Mühafizəkarsız, ya yenilikçi?

- Baxır nədə. Məsələn, dünya qadından başlayır. Oğula ağıl anadan keçir. Kişilər qıcıqlanırlar ki, necə yəni, mənim ağlım oğluma keçmir? Xeyr, kişinin ağlı qızına keçir. Bəziləri deyir, qız oxumasın. Birinci qızlar oxumalıdır. Mən qadınlar haqqında kitablar yazmışam, onu oxuyanda deyirlər ki, bunu qadın yazıb, kişi yox. Deyirlər ki, kişi qadın hisslərini bu qədər dərin ifadə edə bilməz.

- Hobbiləriniz nələrdir?

- Futbol, kitab oxumaq, dünyanı gəzmək və qadınlar... 87-88 ölkədə olmuşam. Kitabları çox sevirəm, mənə 1000 il ömür versəydilər, onun 500 ilini kitab oxuyardım. Özəlliklə tarixi çox sevirəm. Məktəbdə tarixdən 1 dəfə də olsun 4 almamışam. Həmişə 5 alırdım.

- Ən sevdiyiniz şəhər hansıdır?

- Bakı. Elə Bakı ləhcəsində də danışıram. Çox vaxt bunu nöqsan tuturlar. Amma bilmirlər ki, anam bakılıdır. Atamsa qarabağlı.

Foto - Rüfət Mustafayev © APA GROUP