Moskva Bakı siyasi böhranının iqtisadi diqtəsi: qazanan olmayacaq

Təzyiq altında ticarət: Azərbaycan ilə Rusiya arasındakı siyasi gərginlik haralara aparacaq?

Analitiklərin fikrincə, Rusiya-Azərbaycan münasibətləri ciddi böhran yaşamaqda davam edir və bu, ölkələr arasında ticarət-iqtisadi münasibətlərə təsir etməyə bilməz. Vəziyyət o qədər gərginləşib ki, məlumatlara görə, bir neçə iqtisadi saziş üzrə danışıqlar dayandırılıb. Bunun fonunda strateji Şimal-Cənub layihəsi və Rusiya qazının Azərbaycan üzərindən İrana nəqli sual altına düşüb.

İyunun sonlarında Yekaterinburqda Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının əməliyyatı keçirilib. Nəticədə əlliyə qədər Azərbaycan diasporunun nümayəndəsi saxlanılıb, iki nəfər həlak olub, daha bir neçə nəfər yaralanıb. Hadisələr Azərbaycanda kəskin reaksiyaya səbəb olub - Respublikada Rusiyanın dövlət və özəl strukturlarının iştirakı ilə təşkil olunan konsertlər, sərgilər, tamaşalar və digər mədəni tədbirlər ləğv edilib.

Bu hadisələrin fonunda cəmiyyət qonşu ölkədə yaşayan və işləyən soydaşlarımızın taleyini müzakirə edir. Xüsusən də sahibkarlar və ticarətlə məşğul olan insanların taleyi müəmmalıdır.

İqtisadçı ekspert Pərviz Heydərov AYNA.AZ-a şərhində deyib ki, 2023-cü ildən başlayaraq Rusiyadan Azərbaycana pul köçürmələrinin həcmi nəzərəçarpacaq dərəcədə azalıb: “Buna səbəb Ukrayna müharibəsinin yaratdığı iqtisadi çətinliklər və Rusiyada işləyən azərbaycanlıların gəlirlərinin azalmasıdır. Lakin vətəndaşlarımızın vətənlərinə kütləvi şəkildə qayıdışı yoxdur. Hazırda Rusiyada xeyli sayda azərbaycanlı qalır - onların arasında sıravi işçilər, sahibkarlar və dövlət qurumlarının əməkdaşları da var. Siyasi çətinliklərə baxmayaraq, iqtisadi və ya biznes əlaqələrini kəskin şəkildə məhdudlaşdırmağa ehtiyac yoxdur”.

“Rusiyada yaşayan vətəndaşların pul köçürmələri, maliyyə sərmayələri və vətənlərindəki ailələrə yardımları Azərbaycan iqtisadiyyatını dəstəkləmək üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Başa düşmək vacibdir: siyasi münasibətlərin korlanması avtomatik olaraq iqtisadi və insani əlaqələrin kəsilməsi demək olmamalıdır. Bu baxımdan balansı və sağlam yanaşmanı qorumaq məqsədəuyğundur. Bundan əlavə, hadisələrin siyasi fonunda sahibkarların vətənə qayıtması üçün addımlar atmağa dəyərmi, yoxsa onların xaricdə dəstəklənməsinə diqqət yetirmək lazımdırmı – bu, hələ aydın deyil”, - deyə Heydərov bildirib.

Rusiyalı iqtisadçı ekspert Yakov Knobel də öz ölkəsinə xəbərdarlıq edir: "Azərbaycanla münasibətlərin kəskinləşməsi Rusiya iqtisadiyyatına baha başa gələ bilər. İkitərəfli münasibətlərdəki gərginlik əsas sənaye sahələrinə, xüsusən də Rusiyanın cənub bölgələrinə təsir edə bilər. Energetika, metallurgiya, maşınqayırma və taxıl sektoru risk altındadır. Azərbaycanın beynəlxalq nəqliyyat seqmentində Şimal nəqliyyatı üçün əlavə risk var: dəhliz Rusiyanı cənub bazarları ilə əlaqələndirir və əgər Bakı bu layihədə iştirakını azaltsa, Rusiya tranzit axınının bir hissəsini və nəticədə gəlirini itirə bilər”.

Mütəxəssis əlavə edib ki, aqrar sektoru da unutmaq olmaz: "Azərbaycan qış aylarında Rusiyaya ən böyük tərəvəz tədarükçülərindən biridir. İdxal olunan pomidor və xurmanın üçdə birindən çoxu qonşu respublikanın payına düşür. Tədarükün dayanması qıtlığa və qiymətlərin bahalaşmasına səbəb olacaq. Nə Türkiyə, nə Çin, nə də Türkmənistanın iştirakı ilə tam əvəzetməni tez bir zamanda təmin etmək mümkün olacaq".

O, hesab edir ki, beynəlxalq təcrid və sanksiya təzyiqi şəraitində tərəfdaşlıq əlaqələrində lazımsız çatlar xüsusilə həssas olur: “Bu sistemdə Azərbaycan sadəcə qonşu deyil, Rusiyanın iqtisadi logistikasında mühüm mərkəzdir”.

Rusiyalı iqtisadçı Stanislav Pritçin də əmindir ki, Azərbaycan uzun müddət Rusiyanın Cənubi Qafqazda əsas iqtisadi və investisiya tərəfdaşı olaraq qalır: “Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi layihəsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Ötən il respublika ərazisindən yükdaşımaların artmasına baxmayaraq, əsas maneə dəmir yolunun İran tərəfindəki yarımçıq hissəsi olaraq qalır. Eyni zamanda, mümkün alternativ "Şərq Poliqonu" ola bilər - Qazaxıstan, Türkmənistan və İrandan keçən marşrut”.

“Rusiya qazının Azərbaycan üzərindən İrana nəqli ilə bağlı razılaşma da sual altındadır. Münasibətlər daha da pisləşərsə, bu layihə də dondurula bilər”, - deyə ekspert vurğulayıb.

Moskva ilə Bakı arasında mövcud gərginlik hələlik iqtisadi sferaya birbaşa təsir göstərməsə də, ekspertlər gələcək böhranın iki ölkə arasında ticarət-iqtisadi əməkdaşlığa təsir edəcəyinə inanırlar.

İqtisadçı Allahverdi Aydın deyir ki, Rusiya İtaliya və Türkiyədən sonra Azərbaycanın əsas iqtisadi tərəfdaşlarından biri olaraq qalır: “Üstəlik, Azərbaycanın qeyri-neft məhsullarının əsas alıcısı kimi liderdir. Bu, xüsusilə kənd təsərrüfatına aiddir: qonşu ölkə Azərbaycanın pomidor, xiyar, nar, üzüm və s. məhsulları üçün əsas bazardır. Hər hansı məhdudiyyət və ya qadağa ilk növbədə yerli fermerlərə zərbə vuracaq. Belə tədbirlər Rusiyanın özü üçün də təsirsiz ötüşməyəcək: idxalın azalması onun daxili bazarında defisitə və qiymətlərin bahalaşmasına səbəb olacaq”.

“Bununla belə, iqtisadi münasibətlərin qırılması ölümcül olmayacaq. Rusiya iqtisadiyyatı daha böyükdür və ümumiyyətlə, Azərbaycan bazarından asılı deyil. Azərbaycana gəlincə, şimal ölkəsi respublikanın əsas enerji sektorunda strateji tərəfdaş deyil. Azərbaycandan neft və qazın əsas alıcıları Şərqdə deyil, Avropadadır. Ona görə də, Rusiya iqtisadiyyatının yalnız aqrar sektordan asılılığı ola bilər ki, o da müvəqqəti təsir göstərə bilər. Azərbaycan istehsalçıları tez bir zamanda alternativ bazarlar tapacaqlar, xüsusən də Cənubi Qafqaz məhsullarına davamlı tələbat olan Avropa və Yaxın Şərqdə”, - deyə həmsöhbətimiz fikrini yekunlaşdırıb.