Naxçıvan Urumçi əməkdaşlığı: Yeni İpək yolunun strateji dayağı

Sevinc Abbasova,  

Tarix elmləri doktoru, dosent

Naxçıvan Dövlət Universitetinin “Azərbaycan tarixi” kafedrasının müəllimi

2024-cü il aprelin 23-də Çin Xalq Respublikasının paytaxtı Pekində Azərbaycanın diplomatik salnaməsinə mühüm bir hadisə yazıldı: Naxçıvan şəhəri ilə Çin Xalq Respublikasının Sincan-Uyğur Muxtar Rayonunun mərkəzi olan Urumçi şəhəri arasında qardaşlaşma haqqında sənəd imzalandı. Bu mühüm sənədin imzalanma mərasimində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Cənab İlham Əliyev və Çin Sədri Si Cinpin iştirak etdi onun yüksək siyasi statusunu və strateji önəmini bir daha təsdiqlədi.

Bu təşəbbüs yalnız iki şəhər arasında dostluq münasibətlərinin qurulması deyil, Azərbaycanın regionlararası diplomatik aktivliyinin və Prezident İlham Əliyevin bölgə inkişafı siyasətinin bariz göstəricisidir. Xüsusilə Naxçıvana yönələn bu diqqət və dəstək, təkcə iqtisadi deyil, həm də strateji-siyasi etimadın simvoludur. Dövlət başçısının regionlara yanaşmasında Naxçıvanın hər zaman xüsusi mövqedə dayandığını müşahidə etmək mümkündür.

Diplomatik uğurun formulu: Səfirlikdən strateji platformaya

Azərbaycan Respublikasının Çindəki fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Bünyad Hüseynov və Urumçi şəhərinin meri Yakub Paydulla arasında imzalanan “Niyyət Məktubu” təkcə şəhərlərarası əməkdaşlıq sənədi deyil, əslində bölgələrarası diplomatik və elmi-iqtisadi platformanın qurulmasıdır.

Urumçi — Çinin qərbində yerləşən və qədim İpək Yolunun əsas qovşaqlarından biri hesab olunan şəhərdir. Bu gün o, “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsü çərçivəsində Çin–Avrasiya əməkdaşlığının əsas daşıyıcılarından biridir. Naxçıvanın Urumçi ilə qardaşlaşması, Azərbaycanın bu qlobal layihədə daha aktiv, daha mərkəzi rola keçməsi deməkdir.

Tarixə söykənən gələcək

Tarix boyunca Naxçıvan qədim İpək Yolunun əsas mərhələlərindən biri olub. Bu torpaq yalnız ticarətin yox, həm də elmlə mədəniyyətin ötürücüsü, sivilizasiyalararası dialoqun körpüsü kimi tanınıb. Bu gün Prezident İlham Əliyevin balanslı və davamlı inkişaf strategiyası Naxçıvanın bu funksiyasını müasir kontekstdə yenidən bərpa edir.

Dövlət başçısının uzaqgörən siyasəti nəticəsində Naxçıvan bu gün təkcə coğrafi deyil, siyasi baxımdan da qlobal xəritədə mühüm yer tutur.

Gələcəyə açılan imkanlar

İmzalanan sənəd aşağıdakı istiqamətlərdə əməkdaşlığı nəzərdə tutur:

- İqtisadi və logistika əlaqələrinin genişləndirilməsi;

- Universitetlərarası elmi-təhsil əməkdaşlığı, birgə layihələr və mübadilə proqramları;

- Turizm və mədəni irs sahəsində ortaq təşəbbüslər;

- Texnologiya və rəqəmsal sənaye üzrə təcrübə mübadiləsi;

- Gənclər və qadınların innovativ layihələrdə iştirakı üçün yeni platformaların yaradılması.

Zəngəzur dəhlizi və Naxçıvanın qlobal tranzit mərkəzinə çevrilməsi

Urumçi ilə imzalanmış qardaşlaşma sənədi, Naxçıvanın beynəlxalq nəqliyyat arteriyası kimi rolu fonunda daha da strateji dəyər kəsb edir. Xüsusilə Zəngəzur dəhlizinin açılması istiqamətində aparılan yüksək səviyyəli diplomatik və infrastruktur siyasətləri bu regionun Qafqazı Asiya ilə birləşdirən əsas qovşağa çevrilməsinə zəmin yaradır.

Zəngəzur dəhlizi yalnız bir nəqliyyat marşrutu deyil, böyük bir geosiyasi yenidənqurma layihəsi kimi çıxış edir. Bu dəhliz vasitəsilə Naxçıvan təkcə Azərbaycanla birbaşa quru əlaqəsi əldə etmir, eyni zamanda Türkiyə, Orta Asiya və Çinlə kəsişən yeni bir ticarət və nəqliyyat platformasına çevrilir.

Naxçıvanın bu dəhlizlə həm Şərq–Qərb, həm də Şimal–Cənub nəqliyyat istiqamətləri üzrə rolu artacaq. Bu isə, gələcəkdə həm logistik mərkəzlərin, həm sərmayə layihələrinin, həm də regional iqtisadi infrastrukturun mərkəzinin məhz Naxçıvan ətrafında cəmlənməsi deməkdir.

Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən bu strateji siyasət Naxçıvanın nəinki bərpasını, həm də qlobal miqyasda mövqeləndirilməsini hədəfləyir. Bu mənada Urumçi ilə qardaşlaşma yalnız bir şəhərlərarası əlaqə deyil – böyük bir tarixi, iqtisadi və siyasi baxışın hissəsidir.

Elmi-təhsil əlaqələri və yumşaq güc siyasəti

Urumçi–Naxçıvan qardaşlaşması, yumşaq güc (soft power) siyasətinin də nümunəvi tətbiqidir. Təhsil və mədəniyyət yolu ilə formalaşan qarşılıqlı anlaşma, diplomatik sabitlik və uzunmüddətli strateji maraqlar baxımından böyük əhəmiyyət daşıyır.

Naxçıvan Dövlət Universitetinin beynəlxalqlaşma siyasəti də bu yüksək diqqətin elmi-təhsil müstəvisinə keçidini təmin edir.

Naxçıvan – yeni Nəqşi-Cahan

Bütün bu uğurlu mərhələlərin fonunda Naxçıvan artıq təkcə bir muxtar ərazi vahidi deyil. O, regional diplomatiyanın, elmin, mədəniyyətin və iqtisadi tərəfdaşlığın müasir platformasına çevrilməkdədir.

Bu yolun arxasında isə Cənab Prezident İlham Əliyevin Naxçıvana bəslədiyi böyük inam və strateji baxış dayanır.

Bu əməkdaşlıqla Naxçıvan yenidən İpək yolunun müasir Nəqşi-Cahanına çevrilir — təkcə coğrafi deyil, ideoloji və diplomatik bir mərkəz kimi.

Urumçi ilə qurulan bu münasibət, sadəcə bugünün diplomatik aktı deyil — sabahın strateji baxışıdır. Bu baxışda Naxçıvan təkcə bir region deyil, dövlətçilik ideyasının müasir daşıyıcısı, Prezident İlham Əliyevin qurucu siyasi iradəsinin canlı örnəyidir.