Niyə bəzi insanlar istiyə, bəziləri isə soyuğa üstünlük verir? Genetik izah etdi

TRPV1, TRPV3, UCP1 və TRPM8, eləcə də MYOF, LONP2, MKL1, CPT1A kimi genlər orqanizmin termorequlyasiyasından məsuldur. Onlar insanın istiyə və ya soyuğa yaxşı dözəcəyini müəyyən edirlər.
Yeniavaz.com xəbər verir ki, bu barədə gazeta.ru-ya Rusiyanın Milli Genetik Araşdırmalar Mərkəzinin (MyGenetics) genetiki Anastasiya Sivakova danışıb.
Bildirilib ki, termorequlyasiya, xarici temperaturun dəyişməsinə baxmayaraq, bədənin sabit daxili bədən istiliyini saxladığı bir prosesdir. Ətraf mühitin temperaturu yüksək olduqda, bədən tərləməni artırır və istilik vermək üçün qan damarlarını genişləndirir. Soyuq olanda əzələlərin daralma mexanizmləri (titrəmə) və əzələ fəaliyyəti olmadan istilik əmələ gətirən qəhvəyi yağ toxumasının aktivləşməsi işə düşür.
“Son illərdə alimlər termorequlyasiyanın və iqlimə uyğunlaşmanın genetik əsaslarını açmağa başlayıblar. Xüsusilə, fərdi və populyasiya fərqlərini izah edə bilən temperaturun qəbulu və istilik mübadiləsi mexanizmləri ilə əlaqəli genlər müəyyən edilib. Onların arasında TRPV1, TRPV3, UCP1 və TRPM8, həmçinin MYOF, LONP12 genləri var”, - alim bildirib.
Alim qeyd edib ki, TRPV1 geni çili bibərinə ədviyyatlılıq verən bir zülal - kapsaisin reseptorunu kodlayır. Bu reseptor yüksək temperaturlara reaksiya verir və termorequlyasiya və ağrı qəbulunda iştirak edir:
“TRPV3 geni həm də istilik qavrayışına cavabdehdir və dərinin istiliyə və kimyəvi qıcıqlandırıcılara reaksiyasında iştirak edir. TRPV3-ün fəaliyyətindəki pozulmalar dəri xəstəlikləri ilə əlaqələndirilir. İsti iqlimdə yaşayan insanlarda bu genlərin fəaliyyəti tərləmənin artmasına və bədən istiliyinin azalmasına kömək edir, yüksək temperaturlara dözməyə kömək edir. Genlərin aşağı temperaturlara uyğunlaşması UCP1, protein genləri ilə əlaqədardır. Qəhvəyi yağ toxumasında tapılan və əzələ fəaliyyəti olmadan istilik istehsalına cavabdeh olan - titrəməsiz termogenez adlanan bu qabiliyyət soyuq şəraitdə yaşamaq üçün xüsusilə vacibdir”.
Sivakova əlavə edib ki, TRPM8 geni soyuq və mentola məruz qaldıqda aktivləşən bir ion kanalını kodlayır. Bu kanal soyuqluğun qəbul edilməsində əsas rol oynayır və orqanizmin aşağı temperaturlara reaksiyasına kömək edir:
“Sibir və Arktikanın yerli populyasiyaları üzərində aparılan tədqiqatlar MYOF, LONP2, MKL1 və CPT1A genlərində təbii seçmə əlamətlərini aşkar edib. Məsələn, lipid mübadiləsində iştirak edən CPT1A gen variantı Şimal-Şərqi Asiyanın Paleo-Asiya populyasiyalarında - koryaklarda, çukçilərdə, eskimoslarda soyuqdəymə şəraitində və enerjidən səmərəli istifadə ilə əlaqədardır. Soyuğa qarşı müqaviməti artıran genetik variantlar aşağı temperaturda özlərini rahat hiss edə bilirlər, istiliyə daha yaxşı uyğunlaşmağa kömək edən genlərə sahib olanlar isə isti iqlimə üstünlük verirlər”.