Icma.az
close
up
RU
Niyə şayiələr yoluxucu xəstəliklər kimi yayılır?

Niyə şayiələr yoluxucu xəstəliklər kimi yayılır?

Sia Az saytından alınan məlumata görə, Icma.az bildirir.

...Dezinformasiya geniş yayıldıqdan sonra onu saxlamaq çətindir – və bu, təkcə müasir dövrdə deyil, həm də uzaq keçmişdə belədir.

SİA-nın məlumatına görə, Popsci.com sui-qəsd nəzəriyyələri və yoluxucu xəstəliklərin necə əlaqəli olduğunu izah edir. “Böyük qorxu” Fransız İnqilabının əsas fəsli və müasir tarixdə əlamətdar bir məqam idi.

İyulun 20-dən avqustun 6-dək Fransanın hər yerində adi insanlar aristokratların ölkə əhalisinin əksəriyyətini aclıqdan öldürməyi planlaşdırdıqları barədə yalan şayiələr fonunda səfərbər oldular.

Əvvəlcə mənbələr silahlı iğtişaşçıların yüzlərlə varlı torpaq sahibinin evlərini və malikanələrini yandırdığını iddia edirdi. Lakin sonradan sübutlar göstərdi ki, əksər hallarda iğtişaşçılar sadəcə olaraq feodal imtiyazlarının sona çatdığını bildirən məktublar qoyub gedirdilər.

Zorakılıq heç vaxt ayrı-seçkilik etməmişdir: müxtəlif hesablamalara görə, iğtişaşlar nəticəsində 20-dən az adam həlak olmuşdur.

Avqustun 4-də vəziyyət pik həddinə çatdı və Fransa Milli Məclisi feodal hüquqlarına son qoyulduğunu rəsmən elan etdi.

Bu, öz növbəsində, demokratik hökumətin genişlənməsinin əsasını qoymaqla yanaşı, daha geniş Fransız İnqilabına əlavə güc verdi.

Bəs bir sui-qəsd nəzəriyyəsi teleqraflardan çox əvvəl bir neçə gün ərzində böyük bir ölkədə necə yayıldı?

Statistikaya görə, “Böyük qorxu” ən yaxşı ictimai sağlamlıq hadisəsi kimi qəbul edilir.

“Nature” jurnalında dərc olunan elmi məqalənin müəlliflərinin fikrincə, epidemioloqlara xəstəlikləri izləməkdə kömək edən eyni modellərdən istifadə etməklə hər cür şayiələrin yayılmasını coğrafi olaraq izləmək olar.

İlk baxışdan viral ideyanın əsrlər sonra yayılmasını öyrənmək qeyri-mümkün bir iş kimi görünə bilər.

Lakin tədqiqatçılara böyük miqdarda ilkin mənbələr kömək etdi.

Demək olar ki, 100 il əvvəl tarixçi Georges Lefebvre “Böyük qorxu” haqqında böyük bir məlumat arxivi tərtib edərək, o zaman yazılmış məktubları və şəhadətləri diqqətlə sənədləşdirdi.

Məlumatları coğrafi etiketlədikdən sonra tədqiqatçılar şayiənin Fransada necə yayıldığını izləyə bildilər. Məlumat o qədər təfərrüatlı idi ki, elm adamları onun sürətini təxmin edə bildilər - ölkənin yol şəbəkəsi boyunca gündə təxminən 45 km.

Mənbələrdə qeyd olunan yerlərin təxminən 40 faizi də poçt şöbəsinin yaxınlığında yerləşirdi ki, bu da o dövrdə yazılı ünsiyyətin əhəmiyyətini daha da vurğulayır.

Tədqiqatın müəllifləri daha sonra bu məlumatları demoqrafik və iqtisadi statistika ilə birləşdirdilər, məsələn, oxuya bilən əhalinin faizi, taxılın qiyməti və torpaq sahiblərinin sayı... Onlar tapdılar ki, “Böyük qorxu” iğtişaşlarının baş vermə ehtimalı daha çox olan yerlər əhalinin sıx məskunlaşdığı, daha çox oxunan və orta imkanlara malik, lakin taxıl qiymətlərinin yüksək olduğu yerlərdir.

Torpaq mülkiyyətinin qanuni sənədlərin tələb olunduğu kəndlər də iğtişaşlara daha çox məruz qalırdı.

“Böyük qorxu” saxta olduğu ortaya çıxsa da, söz-söhbətə səbəb olan şərtlər çox real idi.

Aristokratlar resurs aclığı ilə əhalini arıqlamağı planlaşdırmamış ola bilərdi, lakin adi insanlar sərt şərtlərə dözməli oldular.

“Böyük qorxu” dövrün sosial-iqtisadi şəraitinə rasional cavabdan başqa bir şey deyildi.

18-ci əsrdə Fransada mövcud olan cəmiyyətdə inanılmaz dərəcədə yüksək səviyyədə olan bərabərsizlik sonralar genişmiqyaslı etirazlara və nəticədə daha ədalətli cəmiyyətə səbəb oldu.

Nazlı Almuradova

Daha ətraflı məlumat və yeniliklər üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:90
embedMənbə:https://sia.az
archiveBu xəbər 03 Sentyabr 2025 22:03 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

TƏCİLİ: Metroya giriş bağlandı Nə baş verir?

19 Oktyabr 2025 04:03see237

Pezeşkian bu türk ölkəsinə səfər edəcək

19 Oktyabr 2025 02:00see226

Trampdan sonra Vens də İsrailə gedir

18 Oktyabr 2025 16:58see172

Gürcüstandan çıxarılan Azərbaycan vətəndaşlarının sayı açıqlanıb

18 Oktyabr 2025 20:59see166

Pəncərələri qış rejiminə necə keçirtmək olar?

18 Oktyabr 2025 04:47see157

“Xocalı Balı” ilk dəfə bal yarmarkasında alıcılara təqdim olunub REPORTAJ

18 Oktyabr 2025 14:09see150

İlham Əliyevdən Xəzəryanı ölkələrə ÇAĞIRIŞ

18 Oktyabr 2025 10:48see146

Bakı metrosunda mübahisəli durum: gediş haqqı yenə dəyişəcək?

18 Oktyabr 2025 07:33see139

Çin polisinin ağıllı köməkçiləri: Təhlükəsizliyi robot itlər qoruyacaqlar

18 Oktyabr 2025 06:32see137

Neftinin qiyməti 1 dollar ucuzlaşdı

18 Oktyabr 2025 10:51see135

Qızıl altı min dollara qədər bahalaşa bilər

18 Oktyabr 2025 15:58see135

Abakar Abakarov İstanbulda ölü tapıldı

18 Oktyabr 2025 19:41see134

Yəmən sahillərində tanker partladı: 24 ekipaj üzvü...

19 Oktyabr 2025 01:17see124

Almaniya XİN rəhbəri: “Eurofighter”lərin Türkiyəyə göndərilməsinə müsbət baxırıq

18 Oktyabr 2025 06:28see124

Azərbaycanın “AI 92” markalı benzini idxal və ixrac etdiyi ölkələr SİYAHI

18 Oktyabr 2025 17:24see123

Yer kürəsində oktyabr ayının üçüncü maqnit qasırğası başlayıb

19 Oktyabr 2025 04:50see121

Netanyahudan Rəfah keçid məntəqəsinin açılması barədə məlumata REAKSİYA

19 Oktyabr 2025 00:16see121

Əməliyyat otaqlarında niyə yalnız yaşıl və mavi geyimlərə icazə verilir?

19 Oktyabr 2025 04:05see120

Həkimlər soyuq mövsümdə immuniteti gücləndirməyin yollarını açıqlayıblar

19 Oktyabr 2025 07:43see120

İspaniya La Liqası: Real Madrid səfərdən 3 xalla qayıdır

20 Oktyabr 2025 01:12see120
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri