Nobel mükafatı laureatı intihar etdi Yeni TƏFƏRRÜATLAR

Görkəmli İsrail əsilli amerikalı psixoloq və iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Deniel Kaneman 2024-cü il martın 27-də 90 yaşında vəfat edib. Yayılan məlumata görə, o, şüurlu şəkildə İsveçrədə evtanaziya yolu ilə həyatına son qoymaq qərarına gəlib.

Lent.az bildirir ki, “Wall Street Journal”ın yazdığına görə, Kaneman niyyəti barədə əvvəlcədən yalnız ən yaxın dostlarına xəbər verib. Martın 26-da, İsveçrəyə səfərindən bir gün əvvəl o, ailəsinə məktub göndərərək vidalaşdığını və qərarını izah edib. Bu vida mesajında o, gəncliyindən qocalıqla müşayiət oluna biləcək iztirab və rəzaləti gərəksiz hesab etdiyini vurğulayıb.

O, dünyasını dəyişəndə əqli cəhətdən ayıq qalmasına və həyatdan həzz almağa davam etsə də, pisləşən fiziki vəziyyəti, xüsusən də böyrək problemləri və koqnitiv dəyişikliklər ona dünyadan getməyin vaxtının çatdığını göstərib.

Dostlarından biri, Pensilvaniya Universitetinin professoru Filip Tetlok nəşrə bildirib ki, Kaneman həmişə həyat keyfiyyətini yüksək qiymətləndirib və çətin tənəzzül dövrünü yaşamaq istəməyib. Onun sözlərinə görə, alim bu mərhələdə həyatın sevincini və çətinliklərini müqayisə edərək rasional qərar verib.

Deniel Kaneman psixologiya, iqtisadiyyat və davranış elmlərinin inkişafına böyük təsir göstərib. O, həmkarı Amos Tverski ilə birlikdə qərarların qəbulu sahəsində əsaslı tədqiqatlar apararaq, insanların çox vaxt irrasional hərəkət etdiyini, koqnitiv qərəzlərə məruz qaldığını və riskləri həmişə obyektiv qiymətləndirmək iqtidarında olmadığını üzə çıxarıb.

Onların işi insanların iqtisadi davranış haqqında düşüncə tərzini dəyişdirən və ənənəvi rasional seçim iqtisadi nəzəriyyələrinə meydan oxuyan “Perspektiv nəzəriyyəsi”nin inkişafına səbəb olub.

Kanemanın elmi işi marketinq, siyasət, hüquq və maliyyə də daxil olmaqla bir çox sahələrə təsir göstərib. Onun “Yavaş düşünün, tez qərar verin” kitabı iki növ təfəkkürün necə işlədiyini izah edən dünya miqyasında bestseller olub: intuitiv və analitik. Kanemanın tədqiqatı məlumatı, qavrayış qərəzlərini və qərar qəbuletmə mexanizmlərini qiymətləndirməkdə insan səhvlərini daha yaxşı başa düşməyə kömək edib.

Görkəmli karyerası ərzində Kaneman 2013-cü ildə Barak Obamadan ABŞ prezidentinin Azadlıq medalı, 2003-cü ildə Psixologiya üzrə Qromeyer mükafatı və 2012-ci ildə Milli Elmlər Akademiyasının Ən Yaxşı Kitab mükafatı da daxil olmaqla çoxsaylı mükafatlara layiq görülüb.

Onun ideyaları elmə, biznesə və siyasətə təsir etməkdə davam edir və o, psixologiya və iqtisadiyyat tarixinin ən mühüm simalarından biri olaraq qalır.