Novruz bayramının kinosalnaməsi Şahanə Müşfiq yazır

Şahanə MÜŞFİQ

Sazlı-sözlü, güllü-çiçəkli, nazlı-qəmzəli Novruz bayramı gəlir... Baharın müjdəçisi, mürgülü torpağın canlanan ruhu, günəşin gülümsər çöhrəsidir bu bayram. Özü ilə birgə yeni oyanış, yeni ruh gətirən Bahar bayramı həm də xeyirin, təravətin, bərəkətin rəmzidir.

Həm də başıbəlalıdır Novruz bayramı. Xalqımız kimi, soyumuz kimi, kökümüz kimi, digər milli-mənəvi dəyərlərimiz kimi... Axı keçmişimizdir, milli kimliyimiz rəmzidir. Buna görə də uzun illər qadağalar görüb, bağlı qapılar arxasında gizlin şəkildə qarşılanmağa məhkum edilib. Amma unudulmayıb, zamanın dolanbaclarında öz varlığından zərrə də itirməyib. Çünki bütün məhrumiyyətlərə, qadağalara baxmayaraq, onu yaşadan bir millət olub - öz köklərinə qırılmaz tellərlə bağlı Azərbaycan milləti...

Əlbəttə, Novruz bayramının unudulmamasında, bu günümüzə qədər gəlib-çatmasında incəsənətimizin, mədəniyyət xadimlərimizin də rolu az olmayıb. "Sovet İmperiyasının qılıncının dalının da, qabağının da kəsdiyi" bir zamanda - 1969-cu ildə Novruz bayramı coşqusunu, qədim adət-ənənələrini kinoya gətirən, bütün çətinliklərə rəğmən, bunu tamaşaçılara ən gözəl şəkildə təqdim edən sənətkarlarımızın rolu heç də az olmayıb axı.

Kino demişkən, Azərbaycan kinematoqrafiyasında Bahar bayramını əks etdirən, tarixi ənənələrini mavi ekranlarda canlandıran filmlərimiz heç də az deyil. Bu yazıda onların bəzilərinə nəzər salmaq yerinə düşərdi.

Sovet İmperiyasından danışmışkən, kiçik bir xatırlatma edək ki, həmin dövrdə Azərbaycanda Novruz bayramı ilk dəfə 1967-ci ildə rəsmi şəkildə qeyd olunub. Həmin il bu, "Bahar" bayramı adı altında respublika ərazisində keçirilir. Növbəti il - 1968-ci ildə isə buna imkan verilmir.

Ancaq elə 1967-ci ildə qeyd edilməsi də incəsənətimizdə xüsusi dövrə yol açmağa yetir. Xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlı 1957-ci ildə qələmə almağa başladığı və 1967-ci ildə tamamladığı məşhur "Dəli Kür" romanında Novruz bayramı səhnələrinə də yer vermişdi. 1969-cu ildə sözügedən roman əsasında rejissor Hüseyn Seyidzadə "Dəli Kür" filmini çəkir. Çox güman ki, Azərbaycan kino tarixində ilk dəfə olaraq, İsmayıl Şıxlı həm romanın, həm də filmin ssenari müəllifi kimi bir neçə yerdə bayram adət-ənənələrinə yer verir, Novruz coşqusunu göstərməyi bacarır. Təbii ki, vətənpərvər duyğularla seçilən yazıçı və ən az onun qədər öz soy-kökünə, milli kimliyinə bağlı rejissor həmin dönəmdə çox təzyiqlərlə qarşılaşırlar. Amma heç bir çətinlik, heç bir təzyiq onları bu yoldan döndərə bilmir və rejissor H.Seyidzadə qətiyyətlə, "icazə verilsə də, verilməsə də, Novruz səhnələri filmdə gedəcək" - deyir, dediyinin də üstündə dayanır.