Ölən ulduzun səs yazısını mahnıya çeviriblər

NASA (ABŞ Milli Aeronavtika və Kosmos İdarəsi) alimləri ölən, proseslər nəticəsində qara dəliyə çevrilən və sanki uca bir səslə qışqıran ulduzlardan qeydə alınan səslərini musiqiyə çeviriblər. Mütəxəssislər bu səsləri əvvəlcə tədqiqatçılara, sonra ictimaiyyətə təqdim ediblər.
Reyting.az xəbər verir ki, alimlər kosmik teleskoplar vasitəsilə əldə edilən yeni elmi məlumatları kainatın səs mənzərələrinə çevirə biliblər.
Sonsuz kainatdan, çox uzaq ulduzlardan eşidilən, qeydə alınan və həmçinin qara dəliklərin müşahidələrinə əsaslanmaqla, tamamilə gözəl bir musiqi səsinə uyğunlaşdırılmış ulduzun səsini NASA saytında dinləmək mümkündür.
Sonifikasiya - hər hansı digər məlumatın səsə çevrilməsidir. Bu dəfə mütəxəssislər əsas informasiya mənbələri kimi seçilmiş "Chandra X-ray" rəsədxanasının rentgen observatoriyasından, alternativi olmayan "James Webb" kosmik peykindən, üstəlik, "Imaging X-ray Polarimetry Explorer" aparatı daxil olmaqla, NASA-nın müxtəlif kosmik teleskopları tərəfindən toplanmış məlumatları emal ediblər. Nəticələrdən məmnun qalan alimlərin fikrincə, onların əldə etdikləri qara dəliklər haqqında əsl trilogiyadır. Bu trilogiyada birinci hissənin özü elə yeni musiqi ilə başlayıb.
Alimlərin araşdırmasına görə, bu, həm də qara dəliyin yenidən doğulmasına işarə edən bir müqəddimədir. "WR124" yerdən təqribən 28.000 işıq ili uzaqlıqda yerləşsə də, son dərəcə parlaq, həmçinin çox qısa ömürlüdür. Tədqiqatçılar kainat möcüzəsi olan bu nəhəng ulduza "Wolf-Rayet" adı veriblər. Elm adamları deyirlər ki, əslində belə ulduzlar xarici təbəqələrini kosmosa atandan sonra "Webb" peyk təsvirlərində olduğu kimi, infraqırmızı işıqda çox aydın sezilən möhtəşəm dumanlıqlar yaradırlar. Sonifikasiyada dumanlıq fleyta nəğməsi, fon ulduzları isə sanki zəng kimi səslənir. Mərkəzdə ulduzun qaynar nüvəsi yerləşir, o, fövqəlnova kimi partlaya, eyni zamanda, çökməklə, geridə qara dəlik yarada bilər.
Alimlərin qeydə aldığı videoda görsənir ki, skan mərkəzdən xaricə doğru hərəkət etdikcə, genişlənən dairə təsvirinə bənzəyir və bu ərəfədə "Chandra" tərəfindən aşkarlanan rentgen mənbələri musiqi aləti arfa kimi səslənməyə başlayır. Beləliklə, "James Webb" kosmik peyki bütün məlumatların zəngə çevrildiyinin şahidi olur.
Mərkəzi ulduzdan gələn işıq isə tamamilə çığırtı kimi səslənməyə başlayır ki, bu da simvolikdir. Mütəxəssisləri deyirlər ki, əgər elm adamları hesablamalarında səhv etməyiblərsə, deməli, nəhəng ulduz son milyonlarla ilini yaşayır.
Ölən ulduzdan toplanan bu kompozisiya "Herschel" və "Spitzer", həmçinin "WISE" infraqırmızı teleskoplarının "ifa etdiyi" qeyri-adi akkordlarla tamamlanır.
İkinci qeydə alınan səs yazısında duet - ikili sistem "SS 433", yəni elm adamları söylədikləri kimi təxminən 18 000 işıq ili uzaqlıqda yerləşən bir ulduzun digəri ilə rentgen şüalarında əks olunmuş mahnısı, "oxuyanlar" var.
Üçüncü, sonuncu fakt isə Yer kürəsindən təqribən 12 milyon işıq ili uzaqlıqda yerləşən, o cümlədən nəhəng qalaktikalardan hesab edilən "Centaurus A"-nın mərkəzində mövcud olan, güclü bir reaktiv jet buraxan superkütləvi qara dəlikdən bəhs edir ki, məhz buradan da, tez-tez "nəğmə səsləri" eşidilir.
Səs yazısı: My Webpage
Oqtay QORÇU