Qədim xəzərlərin məskəni: Hirkan

Herodot bu cənnət məkanı belə tanıyırdı

Hörmətli oxucular! XQ-də milli parklarıımızla bağlı silsilə yazılarımızı davam etdiririk. Bu dəfə sizi Hirkan Mill Parkına səyahətə dəvət edirik. O Hirkan ki, onu Herodot xəzərlərin məskəni kimi tanıyırdı.

HMP Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 9 fevral 2004-cü il tarixli sərəncamı ilə yaradılmışdır. Ölkəmizin cənub-şərqində, Lənkəran və Astara rayonlarının ərazisində yerləşir.

Bura həm təbii gözəlliyinə, həm də öz flora və faunasının zənginliyinə görə heyrətamiz bir məkandır. Xoşbəxtlikdən ötən ilin payızında bu əsrarəngiz gözəlliyi görmək mənə də nəsib olub.

Parkın üstün cəhətlərindən biri onun Xəzər dənizinə yaxın olmasıdır. Yerli sakinlərin dediklərinə görə, dənizdən əsən yaz-yay aylarında buranı əsl cənnətə döndərir. Payızda, qışda isə tez-tez yağan yağışlar torpağın normal nəmliyini təmin edir.

Xalq şairi Səməd Vurğun deyilənlərə görə, məhz Lənkəran ərazisində ki bu əsrarəngiz təbiət mənzərələrindən ilhamlanaraq yazmışdır:

Bir tərəfin bəhri-Xəzər,

Yaşılbaş sonalar gəzər;

Xəyalım dolaşar gəzər,

Gah Muğanı, gah Eldarı.

Mənzil uzaq, ömür yarı!

Parkda vaxtaşırı ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı monitorinqlər keçirilir. Əldə olunan məlumatlar ictimaiyyətə çatdırılır. Burada ekoloji turizmin inkişafı üçün də imkanlar böyükdür. Bu istiqamətdə atılan addımlar əhali tərəfindən müsbət qarşılanır.

HMP-nin ərazisinin çox hissəsi meşələrlə örtülüdür. Parkda şərqdən qərbə dağlara qalxdıqca, meşələrin tərkibində dəyişikliyi müşahidə etmək olar. Aşağı hissədə əsasən, şaba lıdyarpaq palıd, dəmirağac və vələsin (Lənkəran akasiyası, Xəzər lələyi, Hirkan ənciri, Qafqaz xurması, Azat, və s.) üstünlük təşkil etdiyi meşələr yayılmışdır.

Hündürlükdə isə, əsasən, dəmirağac, qismən də şabalıdyarpaq palıd azalır, onları fıstıq meşələri əvəz edir. Buradakı meşələrdə ayıdöşəyi, Hirkan bigəvəri, Hirkan şümşadı, pırkal, müxtəlif lianalar geniş yayılmışdır. Bu bitkilərin əksəriyyətinin adı Azərbaycanın “Qırmızı Kitab”ına daxil edilmişdir.

Qeyd etmək lazımdır ki, parkın ornitofaunasına daxil olan qara leylək, məzar qartalı, qıvrımlələk qutan, turac, mərmər cürə, Talış qırqovulu, Hirkan arıquşu, toğlugötürən və s. quşların ovlanması qadağan edilmişdir.

Parkın heyvanat aləmi də çox zəngindir. Burada məməlilərdən bəbir, xallı maral, vaşaq, porsuq, qaban, cüyür, yenot və s. növlərə rast gəlmək olar.

Tanınmış şair-publisist Əli Nəcəfxanlının XQ-nin 12 oktyabr 1912- ci il tarixli nömrəsində dərc olunan “Cənub mirvarisi qızıl Lənkəran..." adlı məqalədə yaşıllıqları göz oxşayan Lənkəranı qocaman Xəzərin zümrüd qaşına bənzədir. Hörmətli həmkarımızın sözlərinə görə, vaxtilə burada gözəl bir ənənə olub: şəhərə gələn qonaqlar düşdükləri ünvanda mütləq ağac əkiblər.

Lənkəran şəhərinin fəxri vətəndaşı olmuş böyük rus şairi Nikolay Tixonov isə şeirlərinin birində bu barədə belə yazıbdır: Səfalı Lənkəran torpağında mən Bir eldar ağacı əkdim bir səhər...

Hirkan Milli Parkı isə cənub bölgəsinin yaşıl libası sayılır. Yaxşı haldır ki, həm yerli sakinlər, həm də qonaqlar onun qədrini və dəyərini bilirlər. Sağ olsunlar!

M.HACIXANLI