Qeyri rəsmi zirvə, rəsmi reaksiyalar: qərarın mahiyyəti və yaranan ajiotaj

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin MDB dövlət başçılarının Sankt-Peterburqda keçirilən qeyri-rəsmi zirvə görüşündə iştirak etməməsi bu qərarın səbəbi açıqlanandan sonra xüsusilə Rusiya ictimai-siyasi mühitində müxtəlif reaksiyalar doğurdu və məsələ geniş müzakirə mövzusuna çevrildi. Əslində isə baş verən hadisə sadə bir diplomatik faktın məqsədli şəkildə şişirdilməsi fonunda ortaya çıxan informasiya dalğasından ibarətdir.

İlk növbədə onu qeyd etmək lazımdır ki, qeyri-rəsmi formatda keçirilən görüşlərdə iştirak edib-etməmək dövlət başçısının suveren hüququdur. Bu cür toplantılar hüquqi öhdəlik yaratmır, siyasi qərarların qəbul edildiyi əsas platforma sayılmır və daha çox məsləhətləşmə xarakteri daşıyır. Buna baxmayaraq, bəzi rusiyalı politoloqlar və şərhçilər Prezidentin bu görüşdə iştirak etməməsini regional və hətta qlobal miqyaslı siyasi jest kimi təqdim etməyə çalışdılar. Bu yanaşma diplomatik reallıqlardan daha çox daxili auditoriyaya hesablanmış emosional şərhləri xatırladır.

Məsələnin kökündə isə konkret və açıq səbəb dayanır. Təyyarə qəzasından sonra Rusiya tərəfi formal üzrxahlıq ifadə etsə də, hadisənin mahiyyəti üzrə gözlənilən real addımlar atılmadı. Hadisəyə tam hüquqi qiymət verilmədi, məsul şəxslər müəyyən edilmədi və cəzalandırılmadı. Belə bir şəraitdə Azərbaycan rəhbərliyinin gündəlik diplomatik davranışdan kənara çıxaraq prinsipial mövqe nümayiş etdirməsi tam məntiqli görünür. Burada söhbət protokoldan deyil, ədalət və məsuliyyət anlayışından gedir.

Diqqətçəkən məqam odur ki, reaksiyaların böyük hissəsi məhz bu məntiqi görməzlikdən gəlir. Prezidentin qərarı sanki səbəbsiz, emosional addım kimi təqdim olunur. Halbuki beynəlxalq münasibətlərdə hörmət qarşılıqlıdır və üzrxahlıq təkcə sözlə yox, konkret hərəkətlərlə təsdiqlənməlidir. Əgər bu baş vermirsə, tərəflərdən birinin münasibətlərdə məsafə saxlaması təbii qarşılanmalıdır.

Bu kontekstdə yaranan informasiya ajiotajı daha geniş bir tendensiyanın göstəricisidir. Rusiyada müəyyən dairələr Azərbaycanın müstəqil və prinsipial davranışını hələ də köhnə siyasi reflekslərlə dəyərləndirməyə çalışırlar. Lakin regional reallıqlar dəyişib. Azərbaycan bu gün öz qərarlarını izaha ehtiyac duymadan, amma açıq və əsaslandırılmış şəkildə qəbul edən suveren dövlətdir.

Nəticə etibarilə, Prezidentin qeyri-rəsmi zirvədə iştirak etməməsi nə diplomatik böhran, nə də münasibətlərin qırılması anlamına gəlir. Bu, konkret bir hadisəyə verilmiş siyasi və mənəvi qiymətdir. Yaranan reaksiyalar isə problemin özündən çox, bəzi dairələrin bu cür mövqelərə hələ də alışa bilməməsindən xəbər verir. Azərbaycanın verdiyi mesaj sadədir: münasibətlər qarşılıqlı hörmət və real məsuliyyət üzərində qurulmalıdır.

Züriyə Qarayeva