“Qiymətləndirmə sektoru yenilənəcək” AQP rəsmisi

Qiymətləndirmə sahəsində inzibati tənzimləməni həyata keçirən Palatanın rəhbərliyi formalaşıb, sədr, sədr müavinləri, İntizam komissiyasının sədri, Rəyasət Heyətinin və İntizam komissiyasının üzvləri seçilib.

Azərbaycan Qiymətləndiricilər Palatasının (AQP) İntizam komissiyasının sədri, “FM Consulting” qiymətləndirmə şirkətinin təsisçisi və direktoru, tanınmış əmlak eksperti Nahid Həsənovla söhbətimizdə AQP-nin fəaliyyət istiqamətləri, görüləcək işlər və digər mövzular ətrafında söhbətləşdik.

– Artıq iki aydır ki, Azərbaycan Qiymətləndiricilər Palatası (AQP) fəaliyyətə başlayıb. Palatanın fəaliyyəti hazırda nə yerdədir?

– İlk növbədə onu vurğulayım ki, cənab Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında həyata keçirilən çoxvektorlu islahatların əsas məqsədlərindən biri idarəçilik sisteminin yenilənməsi, müasir dövrün çağırışlarına cavab verməsi və keyfiyyət etibarilə yeni mərhələyə keçidin təmin edilməsidir. Təsadüfi deyil ki, ötən illər ərzində hakimiyyətin bütün qolları yenilənib, müasir idarəçilik sisteminə keçid təmin edilib. Bu xüsusda iqtisadiyyatın mühüm istiqamətlərindən olan qiymətləndirmə sektoru da kənarda qala bilməzdi və yenilənmə labüd idi.

O da məlumdur ki, qiymətləndirmə sektorunda inzibati idarəetmə modeli mövcud deyildi və “Qiymətləndirmə fəaliyyəti haqqında” köhnə qanun layihəsi də müasir dövrün tələblərinə cavab vermirdi. İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən yeni qanun layihəsi hazırlandı və Milli Məclisdə təqdim edildi.  2023-cü ilin sonunda Milli Məclis qanun layihəsini üçüncü oxunuşda təsdiq etdi və cənab Prezident İlham Əliyevin fərmanı ilə ratifikasiya edildi.

Bundan sonra isə qarşıda Qiymətləndiricilər Palatasının formalaşdırılması dayanırdı. Qanunda qeyd olunur ki, Azərbaycanda qiymətləndirmə siyasəti Palata tərəfindən tənzimlənəcək. Palata isə qiymətləndirici şəhadətnaməsini əldə etmiş qiymətləndiricilər tərəfindən formalaşdırmalı idi. Bu məqsədlə İqtisadiyyat və Maliyyə nazirliklərinin iştirakı ilə Təşkilat Komitəsi yaradıldı. Dövlət İmtahan Mərkəzi qanuna müvafiq olaraq qiymətləndiricilərin peşə imtahanlarını təşkil etdi.

Bu məqamda qeyd edim ki, İqtisadiyyat nazirinin müavini cənab Sahib Ələkbərovun rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərən Təşkilat Komitəsi çox peşəkar çalışdı və nəhayət ötən il noyabr ayının 30-da Qiymətləndiricilər Palatası rəsmi olaraq fəaliyyətə başladı. Palatanın rəhbər strukturları formalaşdı.

Ötən müddət ərzində Palatanın nizamnaməsi qəbul edilib, fəaliyət istiqamətləri təsdiq edilib. Strukturlaşma istiqamətində mühüm qərarlar qəbul edilib. Qısa müddətdir formalaşmasına baxmayaraq, Palata üzərinə düşən missiyanı uğurla icra etməkdədir və qarşıdakı aylarda ölkə qiymətləndiricilərinin keyfiyyətcə yeni mərhələyə tam keçidi təmin ediləcək.

– “Qiymətləndirmə fəaliyyəti haqqında” yeni qanun layihəsində ölkədə qiymətləndirmə siyasətinin həyata keçirilməsi Palataya həvalə olunub. Qanunda və nizamnamədə diqqətçəkən əsas məqamlardan biri də qiymətləndirmə fəaliyyətinin istiqamətləri ilə bağlıdır. Gələcəkdə bu istiqamətlərin sayının artırılması nəzərdə tutulurmu?

– Qanun layihəsində qiymətləndirmə fəaliyyətinin istiqamətləri müəyyən edilib və onların sayı 10 həddində təsbit olunub. Müəssisələrin, daşınar əmlakın, daşınmaz əmlakın, o cümlədən torpaq sahələrinin, daşınar və daşınmaz mədəni irs nümunələrinin, mədəni sərvətlərin, tarix, mədəniyyət və təbiət abidələrinin, qeyri-maddi əmlak nemətlərinin, kreditor borcların və digər öhdəliklərin, debitor borcların, material ehtiyatlarının və digər aktivlərin, təbii sərvətlərin, dəymiş zərərin, əldən çıxmış mənfəətin və risklərin, xidmətlərin, eləcə də digər qiymətləndirmə obyektlərinin qiymətləndirilməsi bu sırada yer alır. Göründüyü kimi, qanunvericilikdə digər qiymətləndirmə obyektlərinin qiymətləndirilməsinə dair müddəa da yer alır ki, bu xüsusda bütün növ qiymətləndirmə fəaliyyətləri həyata keçiriləcək.

Qeyd edim ki, Azərtbaycanda əsasən daşınar və daşınmaz əmlakın, müəssisələrin, kreditor borcların, dəymiş zərərin qiymətləndirilməsi daha çox populyarlıq qazanıb və Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən təşkil edən imtahanlarda qiymətləndiricilərin daha çox bu sahələr üzrə uğur qazanması təsadüfi deyil. Şübhəsiz ki, beynəlxalq standartlara keçidin təmin olunması, digər qiymətləndirmə fəaliyyətlərinin aktivləşdirilməsi də qarşıda duran əsas hədəflərdən biridir. Burada heç şübhəsiz tələb-təklif məsələsi də vacib rol oynayır. Hesab edirəm  ki, Qiymətləndiricilər Palatasının fəaliyyətə başlaması ilə sektorda baş verən yenilənmələr bütün növ qiymətləndirmə fəaliyyətlərinin tərəqqisinə öz mühüm töhfəsini verəcək. AQP rəhbərliyi, İntizam komissiyası tərəfindən qiymətləndirmə rəylərinin peşəkar səviyyədə hazırlanmasına nəzarəti təmin etmək məqsədilə işçi qrupu təsis ediləcək ki, bu amil mövcud boşluqların aradan qaldırılmasına öz töhfəsini verəcək.

– Rəyasət Heyəti ümumi idarəetməni təşkil etdiyi kimi, İnzitam komissiyası da Palatanın fəaliyyətinə nəzarəti həyata keçirəcək. Qurumun sədri olaraq görəcəyiniz işlər nədən ibarət olacaq və İntizam komissiyası qiymətləndirmə sektorunun inkişafına hansı töhfələr verəcək?

– İstənilən qurumun fəaliyyətinin təşkilində nəzarət-təftiş siyasətinin həyata keçirilməsi mühüm yer tutur və bütün qurumlarda anoloji təsisatın formalaşdırılması qanunvericiliyin tələbidir. Təbii ki, bütün qanunlarda bu məqamın yer alması təsadüfi deyil və intizam tədbirlərini təşkil etmədən peşəkar idarəçilikdən danışmaq yersizdir. AQP-nin təsis yığıncağında sədr və sədrin iki müavini, sərbəst qaydada 6 Rəyasət Heyəti üzvü ilə yanaşı, İntizam komissiyasının sədri və sərbəst qaydada 4 üzvü seçilib. Bu gün Palatanın idarə olunmasında təsisçilər tərəfindən seçilən 14 rəhbər şəxs iştirak edir ki, bunun 5-i İntizam komissiyasının sədri və üzvləridir. Şübhəsiz ki, komissiya olaraq biz də Palatanın idarə olunmasında yaxından iştirak edirik və AQP-nin gələcək fəaliyyət istiqamətləri ilə bağlı fəaliyyət strategiyalarının hazırlanması və icrası burada əsas yer turur.

Maliyyə nəzarət sisteminin, intizam tədbirlərinin təşkili, eyni zamanda qeyd etdiyim kimi, qiymətləndirmə rəylərinin peşəkar səviyyədə hazırlanmasına nəzarətin təmin olunması məqsədilə müvafiq bölmələr və işçi qruplarının yaradılması istiqamətində işləyirik. Məlumdur ki, yeni qanun layihəsinin qəbulunda qədər qiymətləndirmə sektoru nizamsız fəaliyyət göstərib və bu da öz növbəsində ciddi problemlərə yol açıb. Əsas problem qeyri-dəqiq qiymətləndirmə rəyləri ilə bağlı olub ki, bu da öz növbəsində sektorun axsamasına və reputasiya itkisinə səbəb olub. Ölkə iqtisadiyyatının inkişafını qiymətləndirməsiz təsəvür etmək mümkün olmadığına görə, bunun doğurduğu fəsadları görməmək də mümkün deyil. Palatanın yaradılmasında məqsəd də bu çatışmazlıqları aradan qaldırmaqdır və AQP-nin İntizam komissiyası olaraq biz də bu prosesdə fəal iştirak edirik.

– Ekosistemin ayrılmaz tərkib hissəsi olsa da, məlumdur ki, qiymətləndirmə sektorunda neqativ hallar hökm sürməkdədir. Qeyri-peşəkar qiymətləndirmə rəylərinin hazırlanması, qiymətləndiricilərin öz təbirincə desək, “masaüstü qiymətləndirmə rəylərinin” dövrü nə vaxt başa çatacaq?

– 90-cı illərin sonlarına qədər qiymətləndirmə fəaliyyəti göstərmək üçün müvafiq lisenziya tələbi mövcud idi. Sonradan bu tələb aradan qaldırıldı. Burada əsas məqsəd qiymətləndirmə subyektlərinin fəaliyyətini asanlaşdırmaq, onların əlavə vaxt itkisinə məruz qalmasının qarşısını almaq idi. Çox təəssüf ki, bu, işlək olmadı. Maraqlı dairələr özləri üçün qiymətləndirmə şirkətləri yaradır, bu yolla istədikləri rəylərin hazırlanmasına və əldə olunmasına nail olurdu. Qeyri-peşəkar şəxslərin bu sahəyə axını baş verdi və nəticədə belə bir arzuolunmaz situasiya yarandı.

Artıq vəziyyət fərqlidir. Qiymətləndirmə fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün imtahan verməli və qiymətləndirmə şəhadatnaməsini əldə etməlisən. Eyni zamanda Palatanın üzvü olaraq AQP-nin qəbul etdiyi qaydalara riayət etməlisən. Onu da qeyd edim ki, Palata qərarların qəbulunu təkbaşına həyata keçirmir və bütün qiymətləndiricilərin bu prosesdə iştirakı təmin edilir. Kollektiv idarəetmə artıq öz bəhrəsini verməkdədir.

Sonda qeyd edim ki, qiymətləndirmə sektorunda özbaşınalıq dövrü başa çatır. Sektoru yenidən dizayn olunur, ciddi yenilənmə mərhələsindədir. Əminik ki, bu proses Azərbaycanda qiymətləndirmə sektorunun tərəqqisinə gətirib çıxaracaq.