“Müstəqil qiymətləndirmə investisiya qərarının başlanğıc nöqtəsidir” AQP rəsmisi

Ayan Qəmbərova: “Bu, bazarda şəffaflığın, etibarlı investisiya mühitinin və davamlı iqtisadi inkişafın əsas təminatçısıdır”

“Müstəqil qiymətləndirmə sağlam və etibarlı investisiya mühitinin formalaşmasında mühüm rol oynayır”.

Bu sözləri Tribuna informasiya agentliyinə açıqlamasında Azərbaycan Qiymətləndiricilər Palatasının (AQP) sədr müavini Ayan Qəmbərova söyləyib.

Onun sözlərinə görə, istər dövlət, istərsə də özəl sektor layihələri üçün qərarların qəbulunda obyektiv və elmi əsaslara söykənən qiymətləndirmə prosesi əvəzolunmazdır: “İnvestisiya qərarı təkcə bir biznes plan və ya maliyyə göstəriciləri toplusu deyil, əslində gələcəyin proqnozudur. Bəzən bu qərar bir ailənin illərlə topladığı kapitalı, bəzən isə bir regionun iqtisadi taleyini müəyyənləşdirir. Ona görə də, belə qərarlar mütləq şəkildə faktlara əsaslanmalıdır. Bu faktları müəyyənləşdirən isə yalnız müstəqil qiymətləndirmədir. Qiymətləndirici bu mərhələdə sadəcə aktivin dəyərini müəyyənləşdirmir. Layihənin bazar mühitini, iqtisadi göstəricilərini və gələcək risklərini analiz edir. Peşəkar qiymətləndirici bazarın nəbzini tutur, risk modelləri qurur, sosial və iqtisadi trendləri təhlil edir. Bəzən onun verdiyi rəy investorun ilkin gözləntilərindən fərqli olur, amma məhz bu fərq çox vaxt investisiyanı xilas edən əsas amilə çevrilir. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində aparılan təhlillər ilkin qiymətləndirmə aparılmadan həyata keçirilən layihələrin böyük hissəsinin ya yarımçıq qaldığını, ya da planlaşdırılan gəlirliliyə çatmadığını göstərir”.

O qeyd edir ki, düzgün qiymətləndirmə həm investorun, həm də kredit verən maliyyə qurumlarının risklərini minimuma endirir: “Məsələn, Bakı ətrafında sənaye müəssisəsi tikmək istəyən bir investor torpaq alır və milyonlarla manatlıq kredit razılığı əldə edir. Kağız üzərində hər şey cəlbedici görünür. Lakin qiymətləndirici ərazini analiz etdikdə enerji təminatının zəif, nəqliyyat infrastrukturunun natamam, satış bazarının isə məhdud olduğunu aşkar edir. Belə vəziyyətdə ilkin planlaşdırılan gəlirlilik 15 faiz yox, 6-7 faiz ola bilər. Bu, sadə bir fərq kimi görünsə də, əslində layihənin gələcəyini dəyişən amildir. Qarabağda istixana layihəsi qurmaq istəyən bir sahibkar torpağın suvarma potensialını və enerji təminatını nəzərə almadan plan hazırlayırsa, qiymətləndirici bu riskləri dərhal üzə çıxarır. Nəticədə layihə reallığa uyğunlaşdırılır və investor gələcəkdə ikiqat zərərdən qorunur. Bu, bəzən layihəni dayandırmaq kimi görünür, amma əslində investoru qoruyan iqtisadi siqnaldır”.

AQP rəsmisi hesab edir ki, müstəqil qiymətləndirmə təkcə xərcləri deyil, həm də gələcək imkanları üzə çıxaran mexanizmdir: “Qiymətləndirici bazarı yalnız bu gün üçün oxumur. O, qarşıdakı üç-beş ilin iqtisadi trayektoriyasını proqnozlaşdırır. Kredit faizlərinin dəyişməsi, tikinti materiallarının qiymət dinamikası, tələbat artımı, sosial infrastrukturun inkişaf istiqamətləri nəzərə alınmaqla optimist, ehtiyatlı və böhranlı ssenarilər hazırlanır. Bu ssenarilər əsasında investor gələcək pul axınlarının necə dəyişəcəyini görür və qərarını intuisiya ilə deyil, riyazi əsasla verir. Azərbaycanın investisiya bazarında baş verən son proseslər də müstəqil qiymətləndirmənin vacibliyini daha da artırır. Dövlətin iri infrastruktur layihələrinə ayırdığı vəsait tikinti sektorunda qiymətləri canlandırsa da, bəzi hallarda izafi investisiya riskləri yaradır. Paytaxtda ofis binalarının sürətlə çoxalması kirayə dərəcələrinin sabitləşməsinə, hətta müəyyən sahələrdə azalmasına səbəb olub. Bu reallığı vaxtında görən investor yaşayış məqsədli layihəyə yönəlir və nəticədə daha dayanıqlı gəlir əldə edir. Bu, müstəqil qiymətləndirmənin praktik əhəmiyyətini göstərən ən parlaq nümunələrdəndir” – Qəmbərova bildirib.

Əlavə edib ki, müstəqil qiymətləndirmə eyni zamanda etik məsuliyyət daşıyır və bazarda şəffaflığın təminatçısı rolunda çıxış edir: “Qiymətləndirici həm investor, həm bank, həm də dövlət qurumları arasında etimad körpüsüdür. Xarici investor Azərbaycana gəldikdə ilk sualı budur: bu aktivlərin dəyərini kim və necə müəyyənləşdirib? Əgər cavab qiymətləndiricidirsə, bu, həm qərarın etibarlılığını, həm də ölkə bazarının yetkinliyini göstərir. Hər bir uğurlu investisiyanın təməlində təkcə ideya və kapital deyil, həm də obyektiv, elmi əsaslara söykənən qiymətləndirmə dayanır. Real dəyəri bilmədən gələcəyi planlaşdırmaq, xəritəsiz yola çıxmaq kimidir. Müstəqil qiymətləndirmə isə o xəritəni investorun əlində dəqiqliklə cızan ən etibarlı vasitədir” – AQP sədrinin müavini fikrini tamamlayıb.