Region ölkələri hansı halda İrana qarşı çıxa bilər?

"İranın İsraillə müharibə fonunda Hörmüz boğazını bağlayacağını bildirməsi geosiyasi baxımdan son dərəcə ciddi və çoxşaxəli nəticələrə yol aça biləcək bir məsələdir".

Bunu Oxu.Az-a açıqlamasında Yaxın Şərq ölkələri üzrə ekspert Vüqar Zifəroğlu deyib.

O vurğulayıb ki, Hörmüz boğazı dünya enerji ticarəti üçün ən strateji dəniz keçidlərindən biridir:

"Hər gün bu boğazdan təxminən 17-20 milyon barel neft daşınır. Bu isə dünya neft ticarətinin 20%-dən çoxu deməkdir. Əsasən, Səudiyyə Ərəbistanı, İraq, Küveyt, Qətər, BƏƏ və Bəhreyn kimi ölkələr neft və mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) ixracatında bu boğazdan istifadə edir. Tankerlər üçün alternativ marşrutlar yoxdur, çünki bu regionda digər çıxış yolları ya yoxdur, ya da çox məhdud və olduqca təhlükəlidir. Bu mənada İranın boğazla bağlı verdiyi bəyanatdan sonra müzakirə olunan əsas suallardan biri də məhz bununla bağlıdır: İran faktiki olaraq Hörmüz boğazını bağlaya bilərmi? Əslində, bəli, texniki olaraq, qısamüddətli bağlama mümkündür. Lakin bunun uzunmüddətli və davamlı olması real deyil".

Ekspert bunu bir neçə səbəblə əlaqələndirib:

"İran bu boğaza çıxış imkanına malikdir və "A2/AD" (anti-access/area denial) strategiyası çərçivəsində raketlər, dəniz minaları və sürətli hücum qayıqları ilə keçidi müvəqqəti dayandıra bilər. Lakin ABŞ və onun bölgədəki müttəfiqləri (xüsusilə BƏƏ və Səudiyyə Ərəbistanı) güclü hərbi-dəniz qüvvələrinə malikdir. ABŞ-nin 5-ci Donanması Bəhreyndə yerləşir və boğazın açıq qalması bu ölkələr üçün prioritetdir. Belə bir blokada, onsuz da, həssas olan bir zamanda iri neft ixracatçısı olan region ölkələrini də İrana qarşı qaldıra bilər".

Müsahibimiz əlavə edib ki, boğazın bağlanması qlobal enerji bazarına təsirsiz öütşməyəcək:

"Neftin və qazın qiyməti kəskin şəkildə artar. Diqqət edirsinizsə, hətta blokada olmasa belə, hazırda baş verən eskalasiya nəticəsində artıq neftin qiyməti qalxmaqdadır. Boğazın bağlanması, eyni zamanda, beynəlxalq bazarlarda təchizat böhranı yaradar. Xüsusilə enerji asılılığı yüksək olan Asiya ölkələri (Çin, Yaponiya, Hindistan) dərhal təsirlənər ki, bu da İranın adıçəkilən ölkələrlə münasibətlərinə təsirsiz ötüşməz".

"İranın Hörmüz boğazını bağlamaqla bağlı səsləndirdiyi bəyanatını psixoloji və siyasi təzyiq vasitəsi kimi qəbul etmək olar, çünki nəticələri özü üçün də ağır ola bilər. İranın bu addımı atmaq ehtimalı çox riskli və özünə də zərərli olduğu üçün məhduddur, lakin bölgədəki gərginlik və müharibə ehtimalı artdıqca qısamüddətli təhlükələr real ola bilər", - şərhçi fikrini yekunlaşdırıb.

Mərahim Nəsib