Rusiya nüvə triadası və nüvə qalxanı sistemlərini gücləndirir: Nüvə təlimləri necə keçib?

Xəbər verildiyi kimi, Rusiyada Prezident Vladimir Putinin iştirakı ilə Rusiyanın strateji nüvə qüvvələri üçün təlim keçirilib. Qitələrarası ballistik raketlər və havadan atılan qanadlı raketlər buraxılıb. Təlim strateji çəkindirmə sistemlərinin etibarlılığını nümayiş etdirmək məqsədi ilə təşkil olunub. Ekspertlər nüvə triadasının növbəti 10 il ərzində yenilənəcəyini, o cümlədən süni intellektlə işləyən sürətli kəşfiyyat imkanlarına qarşı mübarizə aparacağını deyirlər.

Kremlin mətbuat xidmətinin məlumatına görə, “Yars” qitələrarası ballistik raketi Plesetsk sınaq kosmodromundan Kamçatkadakı Kura silsiləsi istiqamətində buraxılıb. Atom enerjili strateji raket sualtı gəmisi “Bryansk” Barents dənizindən “Sineva” ballistik raketini buraxıb.

Təlimdə Tu-95MS uzaqmənzilli təyyarələri də iştirak edərək, havadan atılan qanadlı raketləri buraxıb. Təcrübə atışları Rusiya Federasiyasının Milli Müdafiə Nəzarət Mərkəzindən idarə olunurdu.

Prezident Baş Qərargahla görüşündə təlimin planlaşdırıldığı kimi getdiyini vurğulayıb. Təlimdə qoşunların idarə olunmasının təşkili üzrə əməliyyat heyətinin hərbi komandanlıq və idarəetmə imkanları yoxlanılıb. Bütün döyüş-təlim məqsədləri yerinə yetirilib.

Milli Tədqiqat Universiteti Ali İqtisadiyyat Məktəbinin Kompleks Avropa və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzinin (CCEIS) direktoru Vasili Kaşin “Vzglyad” qəzetinə açıqlamasında xatırladıb ki, “Yars” və “Sineva” sistemləri modernləşdirilmiş Sovet konstruksiyalarıdır və onların etibarlılığına çoxdan şübhə yoxdur.

“Təlimdə məqsəd nüvə qüvvələrinin komandanlıq və idarəetmə sisteminin işini təcrübədən keçirmək idi ki, bu da tam olaraq həyata keçirilmişdir”. "Əlbəttə, yüksək etibarlılıq xüsusiyyətlərini təsdiqləmək üçün vaxtaşırı raket buraxılışları lazımdır",- Kaşin deyib.

Ekspertin fikrincə, “Yars” və “Sineva” raketləri potensial rəqibin mövcud və perspektivli raketdən müdafiə sistemlərinə nüfuz etməyə qadirdir. "Bu sistemlər Soyuq Müharibə dövründəki texnologiyalara əsaslanır, lakin sonralar da böyük inkişaf yolu keçib. Topol-M sistemi postsovet dövründə hazırlanıb və “Yars” onun varisi olub. Köhnə prototiplərə əsaslanan "Sineva" da daha təkmil texnologiyadır", - deyə məruzəçi izah edib.

Onun sözlərinə görə, ABŞ müxtəlif modifikasiyalarda soyuq müharibə dövründən qalma Minuteman III və Trident raketlərini idarə edir. Müasir Çin ballistik raketləri də 1970-ci illərdəki texnologiyalara, o cümlədən Dongfeng 5-ə əsaslanır. Bərk yanacaqla işləyən Dongfeng-41 ICBM-nin dizaynı 1980-ci illərin ortalarında başlamışdır.

"Belə mürəkkəb sistemlər üçün köhnə əsas dizaynı ardıcıl olaraq inkişaf etdirmək, ona yeni imkanlar vermək tamamilə normaldır. "Amerika raketlərindəki ayrı-ayrı komponentlər və birləşmələr onların xidmət müddətini uzatmaq üçün dəyişdirildi və daha həssas qoruyucuların quraşdırılması kimi müəyyən dəyişikliklər edildi. Rusiyada daha yeni sistemlər var. Sineva dəqiqliyi, məsafəni və faydalı yükü artırıb və yeni bələdçilik sistemi quraşdırılıb. Bunun əsasında maye yanacaqla işləyən sualtı qayıqlardan buraxılan ballistik raket olan R-29RMU2.1 Layner hazırlanıb”, - deyə Kaşin bildirib.

Öz növbəsində hərbi ekspert Yuri Knutov Vahid Milli Müdafiəyə Nəzarət Mərkəzinin sinxron əməliyyatlarının nümayiş etdirdiyi “nüvə üçlüyü”nün müxtəlif komponentlərinin əlaqələndirilmiş hərəkətlərini xüsusi qeyd edib.

"Bütün hədəflər dəqiq və operativ şəkildə vuruldu. Bu, həmin sistemlərin lazım gələrsə, əks-hücum etməyə hazırlığından xəbər verir. Amma bu təlimlərin əsas xüsusiyyəti odur ki, bu, amerikalılara deyil, ilk növbədə avropalılara xəbərdarlıq idi. Bu gün Avropa İttifaqı Rusiya ilə ciddi münaqişəyə səbəb olan bir sıra addımlar atır"- Knutov deyib.

Onun sözlərinə görə, “Yars” strateji raket sistemi gözlənilməz mövqelərdən zərbə endirə bilər ki, bu da “onu sağ qalma qabiliyyətinin artması ilə təmin edir”. "Sineva raketi əla uçuş məsafəsi və dəqiqlik nümayiş etdirib. Belə bir raketin, hətta nüvə enerjisi ilə işləyən sualtı qayıqdan belə buraxılması ona ABŞ-ın istənilən nöqtəsində hədəfləri vurmağa imkan verir. Tu-95MS qanadlı raketlərinin istifadəsi artıq adi haldır, çünki Rusiya Hava Hücumundan Müdafiə Qüvvələrinin əməliyyat apardığı ərazilərdə belə silahlardan istifadə edir", - deyə Knutov vurğulayıb.

Eyni zamanda, bu tip atışları əhatə edən təlimlər həmişə "bir çox cəhətdən döyüş əməliyyatlarına bənzəyən" xüsusi bir prosesdir. “Hədəflər uğurla vurulduqda, bu o deməkdir ki, təlimlər planlaşdırılmış döyüş hazırlığına uyğun gedir”,- Knutov əlavə edib. O, həmçinin qeyd edib ki, təlimlərdə silos əsaslı raketlərdən daha çox mobil raketlərdən istifadə edilib və bu raketlər “başlanğıc koordinatlarının müəyyən edilməsinin çətinliyi səbəbindən daha çox sağ qalma qabiliyyətinə malikdir”.

Tu-95MS uzaqmənzilli bombardmançıların istifadəsi köhnə daşıyıcıların müasir qanadlı raketlərlə effektiv inteqrasiyasını nümayiş etdirir- Kaşin vurğulayır. "Bu, tamamilə təbiidir, çünki effektivdir. Bu halda, təyyarələrin düşmənin hava hücumundan müdafiə sisteminə nüfuz etməsi tələb olunmur. Fiziki cəhətdən, Tu-95MS nisbətən yeni təyyarələrdir, lakin onları 1960-cı illərin əvvəllərinə qədər istehsal edilən və sonra yalnız modernləşdirilmiş Amerika B-52-si ilə müqayisə etmək olmaz. Tu-95MS əvvəlki versiyalardan çox fərqlənir.

Gələcəkdə uzun mənzilli bombardmançı aviasiyasının gücünü və imkanlarını qorumaq üçün təyyarələrin yeni tiplərlə əvəzlənməsi tələb olunacaq, lakin Tu-95MS gələcək onilliklər ərzində qanadlı raketlər üçün uçan buraxılış qurğuları rolunu yerinə yetirməyə davam edəcək səviyyədədir. Rusiya həm də R-36M2 Voevoda kimi mövcud sistemləri istismardan çıxarmaq və yeni sistemlərlə əvəz etmək vəzifəsi ilə üz-üzədir. Ən önəmlisi Sarmat sisteminin tətbiqidir. İlk raketlər artıq sınaq üçün yerləşdirilib, ümid edirik ki, sistem geniş miqyasda tətbiq olunacaq. O, “Voevoda” raketlərini əvəz edəcək və Rusiyanın strateji nüvə qüvvələrinin döyüş qabiliyyətinin artırılmasına mühüm töhfə olacaq”,- Kaşin proqnozlaşdırır.

Rusiya həmçinin anbarda olan köhnə UR-100N UTTKh (RS-28) qitələrarası ballistik raketlərindən istifadə edən yeni “Avanqard” hipersəs sistemini yerləşdirib. Bundan əlavə, Rusiyanın “Poseydon” nüvə silahı olan torpedo tipli pilotsuz sualtı qayıqları və nüvə enerjisi ilə işləyən, sərhədsiz mənzillə sahib strateji qanadlı raket daşıyan “Burevestnik” kimi yeni sistemləri var”, - deyə Kaşin bildirib.

Knutov isə qeyd edir ki, hava, quru və dəniz əsaslı hipersəs silahlarının inkişafı prioritet olacaq. Artıq Hava Hücumundan Müdafiə Qüvvələrində istifadə edilən “Kinjal” raketlərinə əlavə olaraq, yeni hipersəs sistemlərinin ortaya çıxacağı gözlənilir. "Rusiya hipersəs silahlarının hazırlanmasında digər ölkələri 5-10 il qabaqlayır. "Avanqard" kompleksi mövcud raketdən müdafiə sistemləri ilə tutula və vurula bilməz. "Yasen" sinifli sualtı qayıqlardan buraxılan "Zirkon" hipersəs raketlərinin sayı da artacaq",- ekspert qeyd edir.

Eyni zamanda, Kaşin qeyd edir ki, qabaqcıl orta mənzilli sistemlər hazırlanır, çünki Rusiya “yeni reallığa uyğunlaşmaq” problemi ilə üzləşir. “Oreşnik” kompleksindən başqa Rusiya arsenalında getdikcə daha mühüm rol oynayacaq digər sistemlər də hazırlanır, çünki təhlükələrin əhəmiyyətli hissəsi Avropadan gəlir.

"Gələcəkdə hipersəs sistemləri raketdən müdafiə sistemlərinə nüfuz edən vasitə kimi mühüm rol oynayacaq. Lakin bütün raket növləri manevr edən hipersəs sürüşmə vasitələrini daşıya bilməyəcək. Məsələn, "Sarmat" geniş çeşiddə döyüş başlıqlarını daşımaq üçün hazırlanacaq. Üstəlik, prinsipcə yeni, qabaqcıl strateji nüvə daşıma sistemləri mövcuddur. Bütün bunlar nüvə qüvvələrinə yeni keyfiyyətlər verəcək"- o deyib.

Ekspertlər də razılaşırlar ki, Rusiyanın nüvə qalxanının idarə edilməsi və effektivliyinə yaxın gələcəkdə kiber qüvvələrin və süni intellekt texnologiyalarının inkişafı təsir göstərəcək.

"Yeni reallığın xüsusiyyətlərindən biri süni intellektin sürətli inkişafıdır ki, bu da peyk kəşfiyyatının emal tempini dəyişdirir. Bu, mobil raket sistemlərinin zəifliyini artıra bilər və qismən də dəniz nüvə daşıyıcılarının zəifliyinə təsir edə bilər. Ona görə də eyni vaxtda bir neçə sahəni inkişaf etdirmək və sistemlərin geniş spektrinə malik olmaq lazımdır. Yeni informasiya emalı imkanları “həm taktiki səviyyədə, həm də strateji səviyyədə bütün güc balansını dəyişəcək, çünki onlar real vaxt rejimində məlumat əldə etməyə imkan verir. Sualtı sualtı qayıqların aşkarlanması üçün artıq perspektivli inkişaflar var. Biz strateji nüvə qüvvələrinin tərkibinə və onların inkişafının prioritetinə yanaşmalarımızı dəyişdirməli olacağıq. Buna görə də, hazırda nəyin bahasına olursa-olsun çəkindirmə potensialını təmin etmək üçün tamamilə fərqli sistem tiplərinə investisiyalar yatırılır", - Kaşin vurğulayıb.

“Havadan müdafiə pilotsuz təyyarələri nüvə silahından istifadə edən bütün Rusiya sistemlərinin arsenalının bir hissəsi olmalıdır. Bu aktivlər sürətlə inkişaf edəcək və nüvə triadasında geniş şəkildə istifadə olunacaq. Bu, daha az qüvvə ilə daha vacib tapşırıqları yerinə yetirməyə imkan verəcək dəqiq zərbələrə aiddir”, - Knutov əlavə edib.

Ekspert hesab edir ki, yaxın onillikdə nüvə qalxanını uzun müddət ərzində saxlamaq və inkişaf etdirmək üçün yeni nəsil mühəndislər, konstruktorlar və hərbi mütəxəssislərin yetişdirilməsi, infrastrukturun, o cümlədən silos mövqelərinin, sualtı bazaların və aerodromların modernləşdirilməsi üçün hər cür səy göstərilməlidir.

"Kaponerlərin və sığınacaqların tikilməsi, strateji aerodromların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi əsas prioritet məsələdir. Bu, təkcə bizim hərbçilərimiz tərəfindən deyil, həm də bu strateji təyyarələrin sağ qalmasını təmin edəcək sistemlərin tərtibatçıları tərəfindən həll edilməlidir", - Knutov qeyd edib.

Tərcümə - Elçin Bayramlı