Rusiya Ukrayna savaşına Türkiyə də qoşulur? KONKRET

Rusiyanın 2022-ci ildə Ukraynaya qarşı başladığı müharibə Qara dənizi tədricən klassik hərbi əməliyyatlar məkanından çıxararaq mürəkkəb geosiyasi qarşıdurma zonasına çevirib. Bu gün söhbət təkcə hərbi gəmilərin və raketlərin qarşıdurmasından getmir. Qara dəniz eyni zamanda enerji xətlərinin, taxıl marşrutlarının, ticarət yollarının və pilotsuz texnologiyaların toqquşduğu strateji sahəyə çevrilib.

KONKRET.az xəbər verir ki, müharibənin ilkin mərhələsində Moskvanın əsas məqsədi Ukraynanı dənizdən təcrid etmək idi. Liman infrastrukturlarına zərbələr, Odessa istiqamətində təhlükənin artırılması, taxıl daşımalarının bloklanması və sığorta risklərinin yüksəlməsi Kiyevin iqtisadi imkanlarını məhdudlaşdırmağa hesablanmışdı. Bu siyasət Ukrayna üçün ciddi təzyiq yaratsa da, vəziyyətin gedişatını Moskvanın xeyrinə dəyişməyə yetmədi.

Ukrayna klassik donanma müharibəsində Rusiyaya qarşı durmaq əvəzinə asimmetrik strategiyaya üstünlük verdi. Dəniz pilotsuz aparatlarının intensiv istifadəsi Qara dənizdə qüvvələr balansını dəyişdi. Rusiya hərbi gəmiləri üçün artan risklər Moskvanı donanmasının mühüm hissəsini Krımdan çıxararaq Qara dənizin şərq sahillərindəki limanlara yönəltməyə məcbur etdi. Bu addım Rusiyanın Qara dənizdə mütləq nəzarət iddialarını zəiflətdi.

Yeni vəziyyət Ukraynaya ticarət gəmiçiliyini qismən bərpa etməyə imkan verdi. Odessa limanı istiqamətində yük daşımalarının canlanması Kiyevin iqtisadi nəfəsini bir qədər açdı. Eyni zamanda Qara dənizdə təhlükəsizlik məsələsi regional problem olmaqdan çıxaraq Avropanın ümumi təhlükəsizlik gündəminə daxil oldu.

Bu proseslər fonunda ən həssas mövqedə olan ölkələrdən biri Türkiyədir. Qara dənizin coğrafi xüsusiyyətləri — dar hava və dəniz məkanı, intensiv hərbi fəaliyyət və böyük güclərin yaxın təması Ankaranın təhlükəsizlik risklərini artırır. Rusiya və NATO qüvvələrinin fəaliyyətinin paralel şəkildə davam etməsi, pilotsuz aparatların sürətlə çoxalması istənilən yanlış hesablamanı ciddi böhrana çevirə bilər.

Son dövrlərdə Türkiyənin hava məkanını pozan pilotsuz aparatların vurulması və regionda radar sistemlərinə təzyiq cəhdləri təhlükənin real xarakter daşıdığını göstərir. Bu vəziyyət Ankaranı hava patrulu, rabitə mexanizmləri və reaksiya protokollarını yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur edir.

Türkiyə eyni zamanda mürəkkəb diplomatik balansı qorumağa çalışır. Montrö Konvensiyasına əsasən boğazlara nəzarət, taxıl dəhlizi təşəbbüslərində iştirak və NATO çərçivəsində koordinasiya Ankaranın əsas siyasi alətləridir. Lakin müharibənin aktiv fazasının Qara dənizə daşınması bu balansı getdikcə daha kövrək edir və Türkiyənin manevr imkanlarını daraldır.

Analitiklər hesab edirlər ki, Qara dəniz yaxın perspektivdə yüksək riskli rəqabət zonasına çevriləcək. Burada pilotsuz texnologiyaların rolu artacaq, hərbi və mülki infrastrukturlar daha çox təhlükə altında qalacaq. Türkiyə üçün isə bu proses həm təhlükəsizlik, həm də diplomatik baxımdan daha mürəkkəb qərarlar dövrünün başlanğıcı deməkdir.

Qara dənizdə atılan hər addım təkcə region dövlətlərinə deyil, Avropanın təhlükəsizlik arxitekturasına və qlobal ticarət sisteminə də təsir göstərir. Məhz buna görə bu akvatoriyada baş verənlər artıq lokal münaqişə kimi deyil, beynəlxalq nizamın formalaşdığı əsas cəbhələrdən biri kimi qiymətləndirilir.

Natiq Səlim,
KONKRET.az