Icma.az
close
up
RU
Səfəvilər fars deyil, türk dövləti idi RƏY

Səfəvilər fars deyil, türk dövləti idi RƏY

Sherg.az portalından əldə olunan məlumata əsasən, Icma.az xəbər verir.

Tarixçilər Ərdoğanın çıxışına aydınlıq gətirdi


Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın son çıxışında səsləndirdiyi ifadələr, xüsusən də Azərbaycan üçün önəmli tarixi şəxsiyyət olan Şah İsmayıl Xətaiyə yönəlik fikirləri geniş rezonansa səbəb olub. Ərdoğan çıxışında Osmanlı imperiyasının qarşılaşdığı təhdidlərdən danışarkən, Şah İsmayılın da bu təhdidlər sırasında yer aldığını bildirib və belə deyib: 

“Şah İsmayıl həm daxildən, həm də xaricdən vətənimizi sarsıtdı, silkələdi, amma biz "eyvallah" demədik. Teymur filləri və ordusu ilə gəldi, Anadolu boyunca hər yeri işğal etdi. Amma biz usanmadan, sınmadan müqavimət göstərdik”. Ərdoğan vurğulayıb ki, bu strateji coğrafiyada türk, kürd və ərəblər birlikdə mövcud olublar, birlikdə savaşıblar, qələbəni və məğlubiyyəti də birlikdə yaşayıblar: "Malazgirt, Çaldıran döyüşləri, İstanbulun fəthi türk, kürd və ərəbin ümumi zəfəridir. Biz bu coğrafiyada müttəfiq olanda böyüdük, gücləndik, dünyaya hökm etdik. Ancaq birliyimiz dağılanda zəiflədik, gerilədik. Türk, kürd və ərəblər birlikdə hərəkət edərlərsə, böyük güc olarlar". Türkiyə liderinin fikirləri Azərbaycan ictimaiyyətində birmənalı qarşılanmayıb. Çünki Şah İsmayıl təkcə siyasi lider yox, həm də Azərbaycan tarixində milli birliyin, dövlətçiliyin və ədəbi-mənəvi irsin simvolu sayılır. Məsələ ondadır ki, Şah İsmayıl irsinə sahib çıxmağa çalışan İran belə məqamlardan Azərbaycan ictimai rəyində Türkiyəyə qarşı “tarixi düşmənçilik” təbliğatında istifadə edir. İran 2020-ci ilin Tovuz döyüşləri zamanı Çaldıran döyüşü üzərindən Türkiyəyə qarşı genişmiqyaslı kampaniyaya strat vermişdi. 44 günlük müharibədən sonra bu kampaniya sürətləndi və zaman-zaman səngisə də, aktual olaraq qaldı. Türkiyənin siyasi elitasına bunu izah etmək lazımdır. Tarix üzərindən ayrılıq yaratmaqdansa, Azərbaycanın qızılbaş irsindən Yaxın Şərqdə istifadə etmək Türkiyə üçün daha sərfəli olardı.


Türkoloq-alim Faiq Ələkbərli "Sherg.az"a deyib ki, 1514-cü ildə baş vermiş Çaldıran savaşı hər iki, həm Osmanlı, həm də Səfəvilər üçün faciə ilə bitmişdi. Alim qeyd edib ki, belə faciələrdən doğru-dürüst nəticə çıxarılmaması təəssüfedici haldır:

 "Hər halda iki türk dövlətinin bir-birinə qarşı savaşları artıq arxada qalıb, üzərindən yüz illər ötüb. Yeni dönəmdə birlik olmaq, həmrəy olmaq əvəzinə tarixdəki uğursuz müharibələri yenidən gündəmə gətiririk. Prezident R.T.Ərdoğan Osmanlının davamı olan Türkiyə Cümhuriyyətini müəyyən mənada gücləndirmək və onun keçmişini bu günlə əlaqələndirmək üçün mücadilə verir. Ancaq tarixi məsələlərdə diqqətli olmalıyıq. Ərdoğanın "türk-kürd-ərəb" birliyi kimi qələmə verdiyi Osmanlı ilə yanaşı, heç bir anlamda türklükdən geri çəkilməyən Səfəvi-türk dövləti də mövcud olub. Səfəvi dövlətini fars dövləti kimi qəbul etmək, təqdim etmək yanlışdır. Osmanlı türk dövləti olsa da, orada ərəblər, kürdlər, slavyanlar, rumlar da olub. Səfəvilərdə də eyniylə, türklərlə yanaşı, farslar, kürdlər və başqaları olub. Bütövlükdə iki dövlət türk olub. Ona görə də Çaldıranda qalib Osmanlını türk dövləti sayıb, məğlub olmuş Səfəviləri fars-İran dövləti kimi görmək doğru deyil. Bu, mübahisələrə, narazılığa səbəb olur. Düşünürəm ki, Çaldıran döyüşünün bu formada xatırlanması türk birliyinə müəyyən zərbə vurur. Çox güman ki, Ərdoğan Türkiyənin indiki maraqları naminə ərəb-kürd-türk birliyindən söz açıb. Amma uğurlu örnək olduğunu zənn etmirəm". 


Tarixçi-alim Taleh Cəfərov da deyib ki, Ərdoğanın səsləndirdiyi "Çaldıran savaşı türkün, kürdün, ərəbin böyük bir zəfəridir" fikri Azərbaycan ictimaiyyətində məyusluqla qarşılanıb: 

"Onu qeyd edim ki, Ərdoğana Azərbaycanda böyük bir xalq sevgisi var. Lakin belə bir fikrin səsləndirilməsini doğru hesab etmirəm. 

Əvvəla, Çaldıran savaşı iki türk dövləti arasında olub. Türkün biri qazanıb, digəri məğlub olub. Bu da təbii haldır. Qalib olan da türkdür, məğlub olan da. Unutmayaq ki, türklərin tarixdə ən böyük qələbələri elə türklər üzərində olan qələbələrdir. Bunun bu şəkildə prezidentin dilindən səsləndirilməsinə ehtiyac yoxdur. Biz ortaq tarix yazmaq istəyirik. Bu şəkildə biz ortaq tarix yaza bilmərik. Osmanlının o qədər Avropa üzərində qələbələri olub ki. O savaşlarda da osmanlı ordusunda türk, kürd, ərəb savaşırdı. Məzhəb ayrı-seçkiliyi (sünni-şiə nəzərdə tutulur) də yoxdur. Olmazdı ki, Çaldıran savaşı yerinə, Çanaqqala savaşı və ya Rıdaniya savaşını səsləndirərdilər?!". 


Tanınmış politoloq və siyasi şərhçi Asif Nərimanlı bildirib ki, Prezident Ərdoğanın “Çaldıran türk, kürd, ərəbin ortaq qələbəsidir” ifadəsi Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərində zərərli fikir ayrılıqları yarada bilər: 

“Bu sözlər Azərbaycan və Türkiyə ictimaiyyəti arasında ideoloji uçurumu dərinləşdirir. İran isə bu cür çıxışlardan istifadə edərək, Azərbaycan ictimai rəyində Türkiyəyə qarşı ‘tarixi düşmənçilik’ təbliğatını gücləndirir. Bu, təsadüfi deyil – İran 2020-ci ilin Tovuz döyüşlərindən sonra belə kampaniyaya başlamışdı. Ərdoğanın bu bəyanatı isə həmin təbliğata əlavə fürsət yaradır”.

Nərimanlıya görə, əslində, Şah İsmayıl irsi Yaxın Şərqdə və bütövlükdə türk dünyasında birlik və təsir vasitəsi kimi istifadə oluna bilərdi. Ancaq onu təhdid kimi təqdim etmək təkcə tarixi deyil, strateji səhv də ola bilər.

Sonrakı hadisələr barədə daha çox məlumat almaq üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:119
embedMənbə:https://sherg.az
archiveBu xəbər 19 May 2025 19:37 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Azərbaycan diasporunun lideri sərbəst buraxılıb (Yenilənib)

02 İyul 2025 16:19see216

“Rusiya ikinci cəbhədə Cənubi Qafqazda savaşa risk etməz”

02 İyul 2025 10:18see142

Beynəlxalq olimpiadada 5 medal

02 İyul 2025 10:35see125

Kurtlar Vadisi Pusu nun 53 yaşlı aktrisası soyundu FOTOLAR

02 İyul 2025 09:09see122

Qarabağ daha bir legionerlə yollarını ayıra bilər

02 İyul 2025 10:33see119

4 əsrin faciəsi...

02 İyul 2025 10:18see118

2000 ci illərin mikro şortları yenidən modaya dönəcək...

03 İyul 2025 01:09see117

İstifadəçi məlumatlarını qanunsuz toplayan “Google” 314 milyon dollar ödəyəcək

02 İyul 2025 08:44see117

Şəbnəm Tovuzlu at ilə kamera qarşısına keçdi

02 İyul 2025 10:31see117

A Seriyasının debütantı yeni baş məşqçi ilə anlaşdı

02 İyul 2025 21:50see116

Peşəkar jurnalistlərin unudulmaz ustadı

02 İyul 2025 10:29see116

Ersin Tatar: Türk dünyası sülh və müstəqilliyi birgə qorumalıdır

02 İyul 2025 23:22see116

Abşeron rayonunda güclü yanğın Onlarla hektar ərazi alov içindədir (VİDEO) KONKRET

02 İyul 2025 23:48see115

Qəzzada 60 gün...

03 İyul 2025 08:15see115

Makron digər Aİ liderlərini qabaqlamağa tələsir

03 İyul 2025 07:52see115

"Qurdlar vadisi"nin məşhur aktyoru vəfat etdi

03 İyul 2025 01:43see114

ABŞ 100 ə yaxın ölkəyə 10% rüsum tətbiq edəcək

04 İyul 2025 01:23see112

Pezeşkian: Azərbaycan türkcəsində təhsil milli və beynəlxalq öhdəlikdir

04 İyul 2025 01:48see110

Qadınlar hansı kişiləri daha çox sevirlər: dolğun, yoxsa arıq və əzələli olanları?

04 İyul 2025 00:45see110

Mərkəzi Elmi Kitabxana 2025 ci ilin altı ayı üzrə hesabat verib

02 İyul 2025 18:28see109
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri