Sosial Media: informasiya mənbəyi, yoxsa dezinformasiya vasitəsi?

Müasir dövrdə sosial şəbəkələr insanların əsas informasiya mənbəyinə çevrilib. Ənənəvi media vasitələrinin yerini getdikcə Facebook, İnstagram, Twitter, TikTok və digər platformalar tutur. İnsanlar xəbərləri televiziyadan və qəzetlərdən daha çox sosial media üzərindən oxumağa üstünlük verirlər. Sosial media vasitəsilə xəbərlər ənənəvi medianın verə biləcəyindən daha sürətlə yayılır. Bir hadisə baş verən kimi istifadəçilər dərhal bunu paylaşır, müzakirə edir və geniş auditoriyaya çatdırır. Bu, informasiyanın əlçatanlığını artırır, lakin eyni zamanda yalan məlumatların da sürətlə yayılmasına şərait yaradır.

Sosial media alqoritmləri istifadəçilərin maraq dairəsinə uyğun xəbərləri göstərir. Bu, insanların yalnız müəyyən bir baxış bucağından informasiya almasına və fərqli fikirlərlə rastlaşmamasına səbəb olur. Nəticədə insanlar yalnız öz inanclarını dəstəkləyən xəbərləri oxuyur və obyektiv informasiya əldə etmək çətinləşir.

Sosial şəbəkələr xəbərlərin yayılma formasını kökündən dəyişdirib. Onlar informasiyanı daha əlçatan etsə də, dezinformasiya və qərəzli xəbərlər problemi də yaradır. Dezinformasiya təkcə fərdi insanlara deyil, bütöv cəmiyyətlərə təsir edə bilər. Bu cür yalan məlumatlar insanlarda qorxu və təşviş yarada, seçkilər, ictimai rəy və sosial məsələlərə təsir edə, həmçinin ictimai etimadı zədələyərək yanlış qərarlar verilməsinə səbəb ola bilər.

Sosial şəbəkələrdə yayılan yalan məlumatların qarşısını almaq üçün hansı addımlar atılmalıdır?

Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi Kənan Novruzov məsələyə münasibətini belə bildirib:

-Ümumilikdə son illər ərzində cəmiyyət həyatında dezinformasiya və misinformasiya hallarının sayı artmaqdadır. Bu tendensiya sosial medianın aktuallaşması, yeni platformaların yaranması və informasiya axınının sürətlənməsi ilə daha da güclənmişdir. Cəmiyyətdə yayılan məlumatları düzgün və qeyri-dəqiq olaraq ayırd etmək çətinləşib, bu isə ictimai şüurun qarışmasına səbəb olur.

Bəs bu problemin qarşısını almaq üçün hansı addımlar atılmalıdır?

İlk olaraq media savadlılığı artırılmalıdır. Adi oxucu yayılan informasiyanı dezinformasiyadan və misinformasiyadan ayırmağı bacarmalıdır. Bu, media savadlılığının inkişafı ilə birbaşa bağlıdır. Oxucunun dünya görüşü inkişaf etdirilməlidir. Dünyagörüşü formalaşmış oxucu məlumatları tənqidi şəkildə təhlil edə bilir və yanlış yönləndirilməyə qarşı müqavimətli olur.

Hüquqi tənzimləmələr gücləndirilməlidir. Hazırda KİV və media ilə bağlı qanunlar mövcuddur, lakin sosial medianın fəaliyyətini tənzimləyən konkret qanun və ya qurum yoxdur. Mətbuat Şurası çap mediasını, Yayım Şurası isə televiziya sahəsini tənzimləyir. Lakin sosial mediaya nəzarət edən ayrıca bir qurumun yaradılmasına ehtiyac var. Dezinformasiya və misinformasiya yayan şəxslər qanunla məsuliyyətə cəlb olunmalıdırlar. Burada fərq qoymaq vacibdir. Dezinformasiya bilərəkdən yalan məlumatın yayılmasıdır. Misinformasiya isə bilmədən, yanlış məlumatın paylaşılmasıdır. Bu iki anlayışın eyniləşdirilməsi doğru deyil və hüquqi çərçivədə fərqli şəkildə qiymətləndirilməlidir.

Nərmin Hüseynli

Bakı Dövlət Universitetinin 4-cü kurs tələbəsi