Su ilə bağlı həqiqət yerlə yeksan oldu: Tarix yenidən yazılır

Oksford Universitetinin britaniyalı alimləri planetimizdə suyun yaranması tarixini yenidən yazıblar. 

Uzun müddətdir ki, Yer okeanlarının kosmosdan su çatdıran asteroidlər tərəfindən əmələ gəldiyinə inanılırdı. 

“Cebheinf.az” xəbər verir ki, “Icarus” jurnalında dərc olunan araşdırma bu nəzəriyyəyə qarşı çıxır və suyun Yerdən gələn təbii bir hədiyyə olduğunu və onun daxili ehtiyatlarından qaynaqlandığını göstərir. Bu kəşf həyatın mənşəyi ilə bağlı baxışı dəyişdirir və başqa aləmlərdə su axtarışına ümid verir.

Asteroid nəzəriyyəsinə əlvida

“Yaş” asteroid fərziyyəsi onilliklər ərzində üstünlük təşkil edir. Alimlər inanırdılar ki, 4,5 milyard il əvvəl meteoritlər gənc Yeri bombardman edərkən, xondritlər (su ilə zəngin olan qayalıq asteroidlər) suyu buz və ya minerallar şəklində geri gətirdilər. Lakin Oksford komandası XANES spektroskopiyasından istifadə edərək Antarktika meteoriti LAR 12252-ni tədqiq edərək bu fikrə şübhə ilə yanaşdı.

Analiz meteoritdə bütöv hidrogen sulfid birləşmələrini - istilik və ya toqquşma nəticəsində məhv olan molekulları aşkar etdi. Onların mövcudluğu sübut edir ki, meteorit Yerə su buraxa biləcək proseslərə məruz qalmamışdır. Tədqiqatın həmmüəllifi James Bryson, "Asteroidlər su kuryerləri deyildi" dedi.

Yerin ürəyindən su

Kosmos deyilsə, bəs okeanlar haradan gəldi? Alimlər cavabı planetin özünün dərinliklərində tapıblar. Yerin əmələ gəlməsi zamanı mantiyadakı minerallarda tutulan hidrogen oksigenlə birləşərək suyu əmələ gətirir. Yeni modellər göstərir ki, hidrogen ehtiyatları əvvəllər düşünüldüyündən beş dəfə çox idi - kənar mənbələr olmadan okeanları doldurmaq üçün kifayətdir."Yer özü öz suyunu yaratdı. Bu, ulduzların hədiyyəsi deyil, planetin əmələ gəlməsinin nəticəsidir",= deyən Brayson vurğulayır ki, proses mövcudluğunun ilk milyon illərində, maqma okeanları və vulkanizmin maye halına gələn buxarı buraxdığı zaman başlayıb.

Bu, niyə hər şeyi dəyişir?

Bu kəşf təkcə Yerin tarixində deyil, həm də Kainatdakı həyat anlayışımızda inqilab edir.Həyatın mənşəyi olan su biologiyanın əsasıdır. Əgər o, dərinliklərdən yaranıbsa, sabit şəraitin əvvəllər düşünüldüyündən daha tez yarana biləcəyi erkən Yerdə həyatın mənşəyi ssenarisini sadələşdirir. Əgər planetlər öz suyu istehsal edərlərsə, onu Marsda, Avropada və ya ekzoplanetlərdə tapmaq şansı artır. 

Bu, NASA və ESA-nın "yaşayış zonalarını" kəşf etməyə yönəlmiş missiyaları üçün açardır.Daxili su ehtiyatları plitələrin tektonikasına və atmosferə təsir edərək Yeri unikal edib.Təbiətə görə, okeanlardakı suyun 70%-ə qədəri mantiyadan gələ bilərdi, asteroidlər isə bunun yalnız kiçik bir hissəsini əlavə edirdi. 

Həqiqətə necə çatdıblar?

Antarktidada tapılan LAR 12252 meteoriti ideal obyekt idi. Onun tərkibi soyuqlar sayəsində qorunub saxlanılıb. XANES sinxrotronu molekulları atom səviyyəsində öyrənməyə imkan verdi, onların "kosmik" təbiətini üzə çıxardı. Yerin formalaşması modelləri ilə müqayisə mantiyadakı hidrogenin əsas mənbə olduğunu təsdiqlədi. İlk dəfədir ki, meteoritin kimyası köhnə nəzəriyyəni bu qədər açıq şəkildə təkzib edir.

Sonra nə olacaq?

Alimlər hidrogenin planetlərin əmələ gəlməsindəki rolunu aydınlaşdırmaq üçün digər meteoritləri və Aydan nümunələri öyrənməyi planlaşdırırlar.“Perseverance rover və Europa Clipper” zondu kimi missiyalar digər cisimlərdə "daxili" su izlərini yoxlayacaq. Bu, suyun qeyri-adi olmadığını, qayalı planetlər üçün standart olduğunu sübut edə bilər.

Yer ürəyində su ilə doğulub və asteroidlərin onunla heç bir əlaqəsi yoxdur. Oksfordun kəşfi sadəcə elmi bir irəliləyiş deyil, planetimizin tarixində yeni bir fəsildir. Okeanlardan tutmuş həyata qədər hər şey ulduzlardan deyil, dərinliklərdən başlayıb. Biz kosmosda su axtararkən Yer bizə xatırladır ki, bəzən cavablar göründüyündən daha yaxındır.

Xəzər
“Cebheinfo.az”