Süni intellekt qədim “Babil himni”nin itmiş mətnini üzə çıxarıb

Qahirə, 15 iyul, AZƏRTAC

Süni intellekt texnologiyalarından istifadə etməklə “Babil himni” kimi tanınan mixi yazılar üzə çıxarılaraq oxunub.

AZƏRTAC xəbər verir ki, bunu Bağdad Universitetinin Sosial və İctimai Elmlər fakültəsi iyulun 14-də yaydığı bəyanatında bildirib.

Qeyd olunur ki, Münhen Universitetinin Elektron Babil Ədəbiyyatı Platforması (eBL) ilə əməkdaşlıq çərçivəsində həyata keçirilən tədqiqat nəticəsində "Sappar" arxeoloji ərazisində tapılmış iki mixi yazılı lövhənin hissələrindəki mətnləri birləşdirərək itmiş bir mətnin yenidən qurulmasına nail olunub.

Bundan sonra mətnin məzmunu süni intellekt vasitəsilə rəqəmsal şəkildə birləşdirilib. Nəticədə, təxminən 250 sətirdən ibarət, akkad dilində yazılmış və Babilin milli tanrısı Mardukun kainatın nizamlayıcısı, insanların qoruyucusu və məbədlərin qurucusu kimi tərənnüm edildiyi ədəbi mətn ortaya çıxıb.

Tədqiqatçıların sözlərinə görə, himndə Babil şəhərinin gözəlliyi və onu iki yerə ayıran Fərat çayının təsviri yüksək ədəbi dillə təqdim olunur.

Layihənin nəticələri bir neçə beynəlxalq akademik jurnalda dərc edilib və mətn eBL platformasına daxil edilib. Bu, dünyanın müxtəlif ölkələrindən olan tədqiqatçılara mətni oxumaq və araşdırmaq imkanı yaradıb. Bu addım, süni intellektin itmiş mixi yazıların üzə çıxarılaraq oxunmasında istifadəsinə dair ən mühüm nümunələrdən biri kimi qiymətləndirilir.

Qeyd olunmalıdır ki, himnin təxminən üçdə bir hissəsi hələ də itmiş sayılır. Lakin tədqiqat qrupu gələcəkdə eBL platforması üzərindən aparılacaq davamlı təhlillərlə bu boşluğun doldurula biləcəyinə ümid edir. Bu, qədim Mesopotamiya mədəniyyətini və insan düşüncəsini əks etdirən mətnlərin yenidən canlandırılmasına töhfə verəcək.

Himndə Mardukun şəfaverici gücü, Babil şəhərinin əzəməti və Fərat çayının suvarmada istifadəsi ədəbi dillə vəsf edilir. Bundan başqa, mətndə Babilin iki əfsanəvi hökmdarı – Ululu və Alcarın adları çəkilir.

Bununla yanaşı, Elektron Babil Kitabxanasının yardımı ilə himnin eyni məzmununu ehtiva edən iyirmi əlavə mətn də aşkar edilib. Bu mətnlər eramızdan əvvəl VII əsrdən I–II əsrlərə qədər olan dövrə aiddir.

Bağda Universitetinin rektoru Bəha İbrahim İnsaf mətni mühüm tapıntı adlandırıb və gələn il universitetdə keçiriləcək Beynəlxalq Assuriyaşünaslar Konfransına yaxşı töhfə olduğunu bildirib.

Şıxəli Əliyev

AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

Qahirə