“Tayvan məsələsi ABŞ Çin arasında böyük razılaşmanın açarı ola bilər“ “The Wall Street Journal“

"Pekin Vaşinqtondan sərt mövqe tələb edir, Moskva isə Çin ordusunu dəstəkləyir..."

ABŞ və Çin arasında yeni gərginlik xətti Tayvan ətrafında formalaşır. ÇXR sədri Si Tszinpin ABŞ prezidenti Donald Trampdan açıq şəkildə "Tayvanın müstəqilliyinə qarşı olduğunu" bəyan etməsini tələb edir. Bu, uzun illərdir incə məqam sayılan mövzuda tonun dəyişməsi olardı və Pekin üçün böyük diplomatik qələbə kimi qiymətləndirilir.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "The Wall Street Journal" nəşri yazıb.

Bayden dövrünün formulu və Trampdan tələb olunan fərq

Bayden administrasiyası dövründə rəsmi Vaşinqton "ABŞ Tayvanın müstəqilliyini dəstəkləmir" kimi yumşaq ifadədən istifadə edib. Si Tszinpin isə indi daha sərt mövqeyə - "ABŞ müstəqilliyə qarşıdır" sözlərinə nail olmaq istəyir. Məsələ təkcə sözlərdə deyil: bu, həm ABŞ-Çin münasibətlərində strateji xəttin dəyişməsi, həm də Tayvanla bağlanması gözlənilən, amma illərdir yubanan ticarət sazişinin taleyini müəyyən edə biləcək əsas şərtdir.

Ticarət və geosiyasət şərtlərin əsarətində

Məsələ ABŞ-Çin münasibətlərinin sadəcə diplomatik çərçivəsi ilə məhdudlaşmır. Tramp administrasiyası hələ də Tayvanla ticarət müqaviləsini imzalamayıb, halbuki ada qlobal mikroçip istehsalının mərkəzi sayılır. Si Tszinpin bu məsələni Asiya-Sakit okean İqtisadi Əməkdaşlıq sammitində gündəmə gətirməyi planlaşdırır. Müzakirələrdə Pekinin mövqeyi aydındır: ticarət danışıqları yalnız ABŞ-ın Tayvanın müstəqilliyinə qarşı açıq bəyanatı fonunda davam edə bilər.

Vaşinqtonun çətin balansı

Tramp bir tərəfdən Tayvanla sıx iqtisadi və texnoloji əlaqələri qorumağa, digər tərəfdən isə Si Tszinpinlə dialoqu pozmamağa çalışır. ABŞ Dövlət Departamentinin saytında Tayvanla bağlı ifadələrin bir neçə dəfə silinib-bərpa edilməsi də göstərir ki, mövzu həmişə ağrılı və həssas qalıb.

Tayvanın mövqeyi

Tayvan XİN nümayəndəsi Syao Kuan-vey bildirib ki, Taybey Pekinin manipulyativ çıxışlarını diqqətlə izləyir və ABŞ daxil olmaqla tərəfdaş ölkələrlə əlaqələri sabit şəkildə davam etdirir.

Moskvanın gizli rolu

Son həftələrdə mövzuya Moskva da daxil olub. CNN xəbər verib ki, Rusiya Çinə Tayvan istiqamətində mümkün əməliyyatlara hazırlıq üçün hava-desant bölməsini tam təchizatla təmin etməyə razılaşıb. Bu, xüsusi avadanlıq, təlim və hətta texnologiyaların ötürülməsi ilə müşayiət olunur. "Reuters"-in araşdırması isə göstərib ki, Çin mühəndisləri dəfələrlə Rusiyaya gedərək "Garpiya" adlı döyüş PUA-larının layihələndirilməsində iştirak edib.

Beləliklə, Pekin Tayvan məsələsini ABŞ-la münasibətlərdə əsas şərtə çevirib, Moskva isə bu fonu hərbi əməkdaşlıqla möhkəmləndirir. Tramp qarşısında ciddi seçim dayanır: Tayvanla münasibətləri qoruyub saxlamaq, yoxsa Si Tszinpinə böyük diplomatik jest etmək. Hər iki halda, bu qərar Asiya-Sakit okean regionunun gələcək balansını müəyyən edəcək.