Təyyarə qəzası: ehtimallar və reallıqlar

"Azərbaycan Hava Yolları"nın təyyarəsinin qəzaya uğraması ilə bağlı müzakirələr mediada və sosial şəbəkələrdə davam edir və davam edəcək. Bu, çox ağır faciədir. Hava gəmisində olmuş 67 nəfərdən 38-i həyatını itirib. Qalanları yaralıdır. Aralarında ağır yaralananlar var. Həlak olanlara rəhmət, xəsarət alanlara şəfa diləyirik.

Məlum olduğu kimi, J2-8243 nömrəli reyslə Bakıdan Qroznıya uçan təyyarə Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında qəza enişi edib.

Mediadakı məlumatlara görə, təyyarənin Qroznıya, eləcə də, Mineralnıye Vodı, Mahaçqala şəhərlərinə enişinə icazə verilməyib. Buna səbəb kimi əlverişsiz hava şəraiti və təyyarənin quş qatarı ilə toqquşması 0ğgöstərilir. Ancaq müxtəlif xarici media mənbələrində həmin vaxt Qroznıya və ətraf şəhərlərə pilotsuz uçuş aparatları ilə hücum edildiyi deyilir. Belə olduğu halda, deməli, o ərazidə Hava Hücumundan Müdafiə Qüvvələri işləyib. Buna görə də belə versiya yaranıb ki, təyyarənin qəzaya uğraması kənar müdaxilənin nəticəsi ola bilər. Bu versiyanı irəli sürənlər həmçinin təyyarənin fyüzelajındakı və qanadındakı dəlikləri də sübut kimi göstərirlər.

Hələlik rəsmən heç bir versiya təsdiqlənmir, yaxud təkzib edilmir. Çünki araşdırmalar hələ yeni başlayıb. Prezident İlham Əliyev də dünən keçirdiyi müşavirədə bunu deyib: "Mediada, sosial şəbəkələrdə təyyarənin qəzaya uğraması anları mövcuddur. Ona görə onu hər kəs görə bilər. Ancaq qəzanın səbəbləri bizə bəlli deyil. Müxtəlif versiyalar var. Hesab edirəm ki, hələ bu barədə danışmaq tezdir. Məsələ tam araşdırılmalıdır".

Yeri gəlmişkən, Qazaxıstanda da dərhal cinayət işi açılıb, orda da anoloji araşdırmalar gedir. Buna görə də hələ ki qəzanın səbəbləri haqqında rəsmi olaraq heç bir məlumat yoxdur. Amma hər iki ölkə həm qəzanın səbəblərinin araşdırılması, həm də nəticələri ilə bağlı birgə operativ işbirliyi qurublar. Prezident İlham Əliyev özü də deyib ki, müxtəlif versiyalar var. Deməli, o, dövlət başçısı olaraq bütün versiyaların araşdırılmasına göstəriş verib.

Bu hadisədə Azərbaycan prezidenti başda olmaqla bütün dövlət sistemi yüksək həssaslıq və peşəkarlıq göstərdi. Qəza xəbərini dövlət başçısı Rusiyaya -MDB zirvə görüşünə gedərkən yolda almışdı. Dərhal da öz təyyarəsinə geriyə - Vətənə uçmaq göstərişi vermişdi. Eyni zamanda hələ yoldaykən dövlət komissiyası yaradılması, müvafiq xidmətlərin Qazaxıstana heyətlər göndərməsi haqda qərarlar qəbul etmişdi. Bakıya enən kimi hava limanında müşavirə keçirmişdi. Bu qərarların, tapşırıqların icrasına prezident özü nəzarət edir.

Bu, təkcə normal vaxtlarda deyil, böhran hallarında da dövlət sisteminin saat kimi işləmə qabiliyyətini göstərir. Həlak olanların ölkəyə gətirilməsi, yaralıların müalicəsinin təşkili işi operativ və Qazaxıstanın müvafiq xidmətləri ilə əlaqəli şəkildə qurulub. Bu cür hallar dövlət və cəmiyyət üçün sınaq anlarıdır. Həm dövlətin, həm cəmiyyətin bu faciəli hadisəyə reaksiyası da həssas və məsuliyyətli oldu.

Əlbəttə, bu qəza baş verən andan ilkin olaraq hava gəmisi pilotlarının öz vəzifələrini necə yerinə yetirdiyi diqqət mərkəzində olur. Hadisənin ilkin məlumatlara əsaslanan təhlili göstərir ki, uçuş heyəti insan tələfatının qarşısını almaq, bu mümkün olmadığı halda isə itkiləri minimuma endirmək üçün əlindən gələn hər şeyi edib. Başqa aviaşirkətlərə məxsus təyyarələrin oxşar qəzaları zamanı adətən ya heç kim sağ qalmır, ya da xilas olan çox az olur. AZAL-ın təyyarəsinin uçuş heyətinin bütün üzvləri - pilotlardan tutmuş stüardesselara qədər- özləri də real ölüm təhlükəsi ilə üz-üzə qalmalarına baxmayaraq, mümkün qədər daha çox sərnişinin həyatda qalması üçün son saniyəyə qədər mübarizə aparıblar. Onların bu davranışı cəmiyyətdə də öz layiqli təqdirini aldı. Araşdırmalar başa çatandan sonra dövlət də öz obyektiv münsibətini, şübhəsiz, göstərəcək.

Dəfələrlə xarici ölkələrə müxtəlif aviaşirkətlərə məxsus təyyarələrdə səfər etmiş biri kimi deyə bilərəm ki, AZAL-ın pilotları yüksək peşəkarlığı və məsuliyyəti ilə seçilir. Bu qəza, əlbəttə, birinci belə hadisə deyil; bundan əvvəl də müxtəlif illərdə cəmi 4 təyyarə qəzası olub. Ancaq həmin zaman içərisində - 1988-ci ildən 2024-cü ilədək keçən dövrdə ümumilikdə beş belə qəzanı sayına və insan itkilərinə görə başqa hava daşıyıcıları ilə müqayisə etsək, AZAL-ın pilotlarının yüksək peşəkarlığına və uçuşlarının təhlükəsizliyinə bir daha əmin olarıq. Hər bir insan ağır itkidir və hər birimizi dərindən yaralayır. Ancaq bu, qəzadır və heç kim heç vaxt tam sığortalana bilməz. Dünyanın ən nəhəng hava şirkətlərinin tarixinə baxsaq, çoxlu belə qəzalar görəcəyik. Buna baxmayaraq, statistika onu da göstərir ki, hava nəqliyyatı bütün başqa nəqliyyat vasitələri arasında ən təhlükəsizidir. Avtomobil qəzalarında, məsələn, daha çox insan itkisi olur. İstənilən halda böyük ağrı və ağır faciədir. Belə məqamlarda bizə düşən vəzifə bir-birimizin əlindən tutmaq və dövlətimizin yanında olmaqdır.