Trampın beynəlxalq hüququn sütunlarının sarsıdılmasına gətirib çıxara biləcək fərmanı

ABŞ Prezidenti Donald Trump beynəlxalq hüquq normalarına zidd olan fərman verib. Belə ki, o, İsrailin Baş Naziri Benyamin Netanyahu barəsində Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin (BCM) həbs orderi verməsinə cavab olaraq, həmin məhkəmənin vəzifəli şəxslərinə qarşı sanksiyalar tətbiq edib. Fərmana əsasən, BCM əməkdaşlarının ABŞ vizası almasına qadağa qoyulacaq və onların ABŞ-dakı maliyyə əməliyyatları dondurulacaq.

Tramp bu qərarını BCM-in guya əsassız və qeyri-legitim şəkildə ABŞ-a və onun müttəfiqlərinə, o cümlədən İsrailə qarşı yönəlməsi ilə əsaslandırıb.

“BCM heç bir hüquqi əsas olmadan ABŞ-ın və onun müttəfiqlərinin, o cümlədən İsrailin hərbi qulluqçularına qarşı yurisdiksiyasını genişləndirməyə çalışır. O, ilkin araşdırmalara başlamış və öz səlahiyyətlərindən sui-istifadə edərək İsrailin Baş Naziri Benyamin Netanyahu və keçmiş Müdafiə Naziri Yoav Qallant barəsində əsassız həbs orderləri vermişdir. Nə ABŞ, nə də İsrail Roma Statutunun iştirakçısı olmadığı üçün BCM-in onların barəsində heç bir hüquqi səlahiyyəti yoxdur.” – Tramp vurğulamışdır.

Beynəlxalq hüquq bu barədə nə deyir?

Birincisi, İsrailin yüksək vəzifəli şəxsləri barəsində verilmiş beynəlxalq həbs orderləri onların İsrail ərazisində törətdikləri əməllərlə bağlı deyil. Xatırlatmaq lazımdır ki, Qəzza İsrail ərazisi hesab edilmir və BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarına əsasən, 1948-ci ildən bəri Fələstin ərazisi kimi tanınır. Qəzza, BMT və beynəlxalq ictimaiyyətin bir hissəsi tərəfindən Fələstin dövləti kimi tanınan Fələstin Muxtariyyətinin tərkib hissəsidir.

2 yanvar 2015-ci ildə Fələstin Roma Statutuna qoşulmaq üçün müraciət edib və 7 yanvar 2015-ci ildə BMT Baş katibi bu müraciəti təsdiqləyib. Bunun nəticəsində, 60 gün sonra Fələstin rəsmi olaraq Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin yurisdiksiyasına daxil olub və öz ərazisində törədilməsi iddia olunan hərbi cinayətlər və bəşəriyyət əleyhinə cinayətlərin araşdırılmasını tələb etmək hüququ əldə edib.

Beləliklə, Qəzzada törədilmiş cinayətlərlə bağlı BCM-in araşdırma aparması və həbs orderləri verməsi üçün İsrailin Roma Statutunun iştirakçısı olub-olmamasının heç bir hüquqi əhəmiyyəti yoxdur. Başlıcası odur ki, cinayətlərin törədildiyi ərazinin aid olduğu dövlət – yəni Fələstin – Roma Statutunun iştirakçısıdır. Buna görə də, Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Fələstin ərazisində törədilmiş cinayətləri araşdırmaq və həbs orderləri vermək səlahiyyəti beynəlxalq hüquq baxımından legitim hesab olunur.

Vurğulayaq ki, dünyada 195 ölkədən 125-i (təxminən 64%-i) Roma Statutunun iştirakçısıdır və Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin yurisdiksiyasına daxildir.

Bu İsrailin hərəkətlərinə qarşı beynəlxalq məhkəmələrdə gedən araşdırmaların qarşısının alınmasına yönəlmiş zəncirvari proseslərin davamıdır. Bundan əvvəl:

1. Cənubi Afrika Respublikasının Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinə verdiyi şikayətə baxan Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin (BƏM) sədri Navaf Salam İsraildən ifrat dərəcədə asılı olan qeyri-sabit Livanın baş naziri təyin olunaraq, məhkəmədəki vəzifəsindən istefa verib. Xatırladım ki, həmin şikayət hazırda Türkiyə Respublikası da daxil olmaqla 25-dən çox dövlət və bir-neçə beynəlxalq təşkilat tərəfindən dəstəklənir.

2. ABŞ Prezidenti Donald Trampın Cənubi Afrika Respublikasına (CAR) bütün maliyyə yardımını dayandırıb. Tramp bəyanatında CAR hökumətini torpaqların müsadirəsi və müəyyən qruplara qarşı pis rəftar etməkdə günahlandırıb. Onun sözlərinə görə, bu addımlar insan hüquqlarının pozulmasıdır. Tramp vurğulayıb ki, vəziyyət tam araşdırılana qədər maliyyə yardımını dayandıracaq.

Əminəm ki, sonuncu qərarın qəbul edilməsində İsrailə qarşı şikayətin adı çəkilməsə də, niyyət CAR-ın beynəlxalq fəallığını yatızdırmaqdır.

Fuad Ağayev

Gununsesi.info