Trampın “Şərq“ planı işə düşür: Qəzza ilə bağlı münaqişəyə birdəfəlik son qoyulur?

ABŞ administrasiyası İsrailin Qəzzadakı müharibəsini dayandırmaq və bölgənin gələcək idarəetmə modelini müəyyənləşdirmək üçün 21 maddəlik sülh planı açıqlayıb. Plan çərçivəsində Qəzzaya nəzarət ABŞ və Britaniyanın rəhbərliyi altında yaradılacaq “Sülh Şurası”na veriləcək. Şuraya Donald Tramp sədrlik edəcək, üzvlər arasında Britaniyanın keçmiş baş naziri Toni Bleyer də yer alacaq. Plan bəzi müsəlman ölkələri və Fələstin Muxtariyyəti tərəfindən müsbət qarşılanıb.  Bəs bundan sonra Qəzzanı nə gözləyir? 

Trampın irəli sürdüyü bu planın reallaşma ehtimalı nə qədərdir?

Moderator.az-a açıqlama verən politoloq Anar İsayev deyib ki, ABŞ administrasiyasının elan etdiyi 21 maddəlik sülh planının mahiyyəti  Qəzzada müharibənin dayandırılması, mülki idarəetmənin beynəlxalq nəzarətə verilməsini  nəzərdə tutur:

““Sülh Şurası” modelində ABŞ və Britaniya ön plana çıxır, Donald Tramp isə sədr kimi göstərilir. Bu, həm Qərbin bölgəyə birbaşa siyasi təsirini möhkəmləndirmək, həm də müharibənin diplomatik həllinə “liderlik etmək” niyyətidir.Qəzzanın gələcək idarəetməsində Fələstin Muxtariyyəti və bəzi müsəlman ölkələrinin dəstəyi nəzərdə tutulsa da, əsas qərar mexanizmi Qərbin əlində olur.

Buna görə də HƏMAS və ona yaxın qüvvələr bu planı “işğalın başqa forması” kimi qələmə verə bilər. Onların müqaviməti planın əsas zəif nöqtəsidir.

İran, Türkiyə kimi regional güclərin də bu modelə münasibəti əsas amillərdən sayıla bilər. Belə ki,onların etirazı reallaşmanı çətinləşdirə bilər.Həmçinin "Sülh Şurası" modelində Donald Trump sədr kimi göstərilməsi bəzi ölkələrin etrazına səbəb ola bilər.Çünki o, tərəfsiz vasitəçi deyil.

Planın həyata keçməsi üçün ən azı ABŞ-İsrail razılığı, ərəb ölkələrinin (xüsusən Səudiyyə Ərəbistanı, Misir, Qətər) iştirakı və HƏMAS-ın təsirsizləşdirilməsi şərtdir. Hazırkı gedişatda bu, çətin, amma tamamilə mümkünsüz deyil”.

Politoloq qeyd edib ki, qısamüddətli perspektivdə  atəşkəs, humanitar yardım və mülki idarəetmədə sabitlik təmin oluna bilər. Bu, bölgə əhalisi üçün müsbət nəticədir:

“Uzunmüddətli perspektivdə isə Qəzzanın özünəidarəetmə və müstəqillik tələbləri gözardı edilərsə, “Sülh Şurası”nın qərarları yeni qarşıdurmalara zəmin yarada bilər. Fələstin məsələsinin əsas – dövlətçilik və sərhəd – problemini həll etmədiyi üçün bu modelin dayanıqlı sülh gətirmə ehtimalı aşağıdır.

Bu plan, daha çox müvəqqəti idarəetmə və böhranı dondurma mexanizmi kimi görünür. Sülhü uzunmüddətli təmin edə bilmək üçün Fələstin dövlətçiliyi məsələsi və İsrailin siyasi mövqeyi əsas rol oynayacaq”.

Mehin Mehmanqızı