TRIPP dəhlizi: regional rəqabətdən qarşılıqlı maraqlara doğru yeni geosiyasi mərhələ

Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyanın TRIPP - Beynəlxalq Sülh və Rifah Nəqliyyat Dəhlizi ilə bağlı açıqlamaları Cənubi Qafqazda formalaşmaqda olan yeni geosiyasi reallıqların mühüm göstəricisidir.

Ermənistan ərazisindən keçərək Azərbaycanın əsas hissəsini Naxçıvanla birləşdirəcək bu marşrut təkcə nəqliyyat layihəsi deyil, regionda uzun illər davam edən siyasi bloklanmanın yumşaldılması istiqamətində atılan strateji addım kimi qiymətləndirilir. Xüsusilə diqqətçəkən məqam odur ki, İrəvan bu dəfə layihəni təkcə regional deyil, qlobal maraqlar kontekstində təqdim edir və Rusiya ilə İranın da prosesdə fayda əldə edə biləcəyini açıq şəkildə vurğulayır. Bu yanaşma Ermənistanın əvvəlki illərlə müqayisədə daha praqmatik və iqtisadi əsaslı xarici siyasət xəttinə keçdiyini göstərir.

TRIPP layihəsinin əsas mahiyyəti kommunikasiya xətlərinin bərpası və regiondaxili əlaqələrin normallaşdırılmasıdır. Bu, faktiki olaraq Cənubi Qafqazda uzun illər mövcud olan nəqliyyat blokadasının mərhələli şəkildə aradan qaldırılması deməkdir. Ermənistan üçün bu layihə iqtisadi izolyasiyadan çıxmaq, tranzit ölkəyə çevrilmək və regional ticarət axınlarından pay almaq imkanı yaradır. Azərbaycan üçün isə Naxçıvanla birbaşa əlaqənin təmin olunması strateji əhəmiyyət daşıyır. Bu xəttin açılması yalnız iki ölkə arasında deyil, bütövlükdə regionda iqtisadi canlanmanı sürətləndirə bilər.

Mirzoyanın açıqlamalarında xüsusi diqqət çəkən məqam İran və Rusiyanın bu prosesdə maraqlı tərəf kimi təqdim olunmasıdır. İran üçün bu dəhliz Şimal-Cənub və Şərq–Qərb nəqliyyat xətlərinin kəsişməsində yeni imkanlar yaradır və ölkənin tranzit potensialını gücləndirir. Tehran uzun müddətdir ki, regional kommunikasiyaların açılmasının onun iqtisadi maraqlarına uyğun olduğunu bildirir və bu layihə həmin strategiyanın tərkib hissəsi kimi görünür. Rusiya üçün isə TRIPP həm Cənubi Qafqazda mövcudluğunu qorumaq, həm də Qərb sanksiyalarının yaratdığı logistik məhdudiyyətləri qismən kompensasiya etmək baxımından əhəmiyyətlidir.

Bununla yanaşı, layihənin yalnız iqtisadi deyil, ciddi geosiyasi məzmunu da var. TRIPP-in reallaşması Cənubi Qafqazda güc balansının daha çox əməkdaşlığa əsaslanan modelə keçə biləcəyini göstərir. Bu, eyni zamanda, Avropa İttifaqı və ABŞ üçün də regionda sabitliyin təmin olunması baxımından önəmli fürsət yaradır. Ermənistanın açıq şəkildə “bütün tərəflər üçün fayda” ritorikasına üstünlük verməsi onu göstərir ki, İrəvan artıq konfrontasiya deyil, çoxvektorlu diplomatiya xəttini gücləndirməyə çalışır.

Nazirin bildirdiyinə görə, layihənin praktiki icrasının 2026-cı ilin ikinci yarısında başlaması planlaşdırılır. Bu isə o deməkdir ki, yaxın iki il ərzində texniki, hüquqi və siyasi hazırlıq mərhələsi həlledici olacaq. Əgər bu dövrdə regional aktorlar arasında etimad qorunarsa, TRIPP Cənubi Qafqaz üçün təkcə nəqliyyat dəhlizi deyil, uzunmüddətli sabitlik və qarşılıqlı asılılıq modeli yarada bilər. Bu kontekstdə layihə regionu qarşıdurma məkanından əməkdaşlıq platformasına çevirmə potensialına malikdir.

Züriyə Qarayeva