Tropik canlılar niyə rəngarəng və müxtəlifdir?

Qütblərdən uzaqlaşdıqca heyvanlar aləminin növ zənginliyi artır və ekoloqlar bu qanunauyğunluğu "biomüxtəlifliyin enlik qradiyenti” adlandırırlar. Bu qanunauyğunluğu ilk dərk edən və izah etməyə çalışan aparıcı naturistlərdən biri Alfred Rassel Uolles olub.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "Discoverwildlife”

Uolles bu böyük müxtəlifliyi zaman amili ilə izah edib. Onun fikrincə, ekvatora yaxın ərazilər daha əvvəl formalaşıb və buzlaşma prosesləri ilə pozulmayıb. O güman edirdi ki, tropik iqlimin ilboyu və əsrlər boyu nisbi sabitliyi növlərin burada yığılmasına şərait yaradıb.

Biomüxtəliflik nəzəriyyələri

Hazırda qlobal biomüxtəliflik böhranı fonunda növ zənginliyinin qanunauyğunluqlarını anlamaq həlledici əhəmiyyət daşıyır və bu mövzuda nəzəriyyələr fəal şəkildə müzakirə olunur. Tədqiqat istiqamətlərindən biri iddia edir ki, ekvator bölgəsində günəş enerjisinin daha çox olması məhsuldarlığı artırır, bu isə daha çox resurs və uyğunlaşma üçün daha geniş imkanlar deməkdir.

Digər yanaşmaya görə, xüsusilə şaxtalar kimi iqlim hadisələri nəticəsində "fəlakətli ölüm hallarının” olmaması növlərin diqqətini qida uğrunda rəqabətə yönəldir və bu da daha sürətli təkamül reaksiyalarına gətirib çıxarır. Bəzi mütəxəssislər isə aşağı enliklərdə yırtıcıların sayının artmasının ov növlərinin müxtəlifliyini artırması fikrini mübahisələndirirlər.

Uolles biomüxtəlifliyin əsas amilləri kimi "vahidlik və sabitlik” üzərində düşünmüşdüsə, yeni araşdırmalar göstərir ki, ətraf mühitin dəyişkənliyi də əsas komponent ola bilər.

Araşdırmalar nə göstərdi?

Şotlandiyalı tədqiqatçılar Amazoniyanın daşqın düzənliyində, Braziliyada bir milyon hektardan çox ərazini əhatə edən və ən böyük su basmış meşə massivi sayılan Mamiraua qoruğunda balıq populyasiyalarını 20 il ərzində izləyiblər.

Yüksək su səviyyəsi mövsümündə meşə 12 metrədək su altında qala bilir və balıqlar budaqlar arasında üzür. Alimlər müəyyən ediblər ki, hətta son dərəcə uyğunlaşa bilən qırmızıqarın piranha və Amazon sihlidası belə bu dəyişkən ekosistemdə dominant mövqe tuta bilməyib. Bu isə nadir növlər də daxil olmaqla, daha çox növün yanaşı mövcudluğuna imkan yaradıb.

Alimlər nəticəyə gəliblər ki, ətraf mühitin bu təbii dəyişkənliyi biomüxtəlifliyə töhfə verə bilər, çünki heç bir növ yerli resursların ən böyük payından ardıcıl şəkildə istifadə edə bilmir.

Lakin quraq bir ilin başlaması bütün gözləntiləri üstələyib. Tədqiqatçılar aşkar ediblər ki, suyun daha isti və səviyyəsinin aşağı olduğu şəraitdə hərtərəfli qidalanan və dibdə yaşayan balıq növləri inkişaf edib, digərlərinin sayı isə azalıb.

Aydın