Turbulans qırıcı təyyarələrə təsir edirmi?

Sensor və sabitləşdirmə sistemlərindəki yeniliklər müasir qırıcıların, köhnə təyyarələrin dözə bilmədiyi hava şəraitində belə təhlükəsiz uçmasına imkan verir. Ani turbulans, xüsusən də güclü olduqda, uçuş zamanı ən xoşagəlməz hisslərdən biridir. Bəs daha çevik olan hərbi qırıcılar da bundan təsirlənirmi?

Qaynarinfo xəbər verir ki, "Slash Gear"ın yazdığına görə, nə təyyarələr, nə də helikopterlər uçuş zamanı turbulansdan tam qaça bilmir. Qırıcılar həm atmosfer mənşəli, həm də süni yaranan turbulansla qarşılaşırlar.

Atmosfer turbulansı təyyarə təxminən 9 kilometr hündürlükdə uçarkən, hava axınlarının sürətli hərəkətindən yaranan "hava çuxurları” ilə təmas zamanı baş verir. Bu, küləyin qəfil istiqamət dəyişməsinə və təyyarədə hiss olunan silkələnməyə səbəb olur. Süni turbulans isə əsasən qırıcıların formasiya ilə uçuşu və ya havada yanacaq doldurma zamanı yaranan burulğan axınlarından qaynaqlanır.

Müasir idarəetmə sistemlərinin dəqiqliyi sayəsində qırıcılar, digər təyyarələrin dəf edə bilmədiyi turbulans havada belə sabit uçuşu qoruya bilir. Bu, pilotlara xarici hava şəraitindən asılı olmayaraq tapşırıqlarını yerinə yetirməyə imkan verir.

Qırıcıların turbulans havaya məruz qaldığı digər tipik şəraitlər də var. Məsələn, dağ silsilələri üzərində hava axınlarının yuxarı qalxması kilometrlərlə hündürlüyə yayılan dalğalar yaradır ki, bu da güclü silkələnməyə səbəb ola bilir. Güclü fırtınalar isə qırıcıya, qara buludlar görünməzdən əvvəl belə təsir edə bilər.

Tarixdə turbulansın faciəvi nəticələrindən biri 8 iyun 1966-cı ildə baş verib. O zaman "XB-70 Valkyrie” prototipi NASA qeydiyyatında olan "F-104N Starfighter” ilə yanaşı uçarkən, "F-104” XB-70-in sağ qanadının burulğan axınına düşərək qəzaya uğramışdı. Rəsmi hesabatda əsas səbəb kimi məhz turbulans göstərilmişdi.

Mütəxəssislərin sözlərinə görə, aerodinamik pozuntular aviasiyada hələ də ümumi problemdir. Qırıcı nə qədər müasir idarəetmə sisteminə malik olsa da, pilotlar yanacaq doldurma, yüksək sürətli səviyyəli uçuş və ya aşağı hündürlükdəki hücum əməliyyatları zamanı havadakı qeyri-sabitliyin təsirini hiss edəcəklər. NASA və digər qurumların araşdırmaları isə beşinci nəsil idarəetmə və amortizasiya sistemlərinin daha təhlükəsiz və idarəedilən uçuş üçün inkişaf etdirilməsinə zəmin yaradır.

Aydın