Ukrayna gerçəkliyi: 3 ilin yuxusuzluğu, min ilə bərabər ölümlər

Ukrayna-Rusiya müharibəsinin başlanmasının dördüncü ilində bir sıra Avropa liderləri Kiyevdə keçirilən zirvə toplantısında iştirak edib. Müharibənin 3 ilin geridə qoyması fonunda baş verən proseslər Ukraynaya üçün təhlükəli hesab edilir. Kiyev artıq ən etibarlı müttəfiqi olan ABŞ-nin dəstəyinə şübhə ilə yanaşır.

ABŞ prezidenti Donald Tramp ötən həftə Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskini "populyar olmayan diktator" adlandırıb və ona tez bir sülh sazişi bağlamağı tövsiyə edib. Trampın fikrincə, əks halda Ukrayna müharibəni uduza bilər. Zelenski isə cavab olaraq Trampın "dezinformasiya ilə əhatələndiyini" bildirib.

Bu söz müharibəsinin fonunda ABŞ rəsmiləri keçən həftə Səudiyyə Ərəbistanında Rusiya ilə birbaşa danışıqlara başlayıb. Danışıqlar Ukrayna və Avropanın prosesdən kənarda qalması ilə ABŞ-nın müharibəyə yanaşmasında gözlənilməz dəyişikliyi göstərir. Vaşinqton Kiyevin arzuladığı təhlükəsizlik zəmanətləri çərçivəsində Ukraynaya qoşun göndərməyəcəyini açıq şəkildə bəyan edib. Bu isə Avropa dövlətlərinin üzərinə əlavə məsuliyyət qoyub.

Zelenski Avropanı öz ordusunu yaratmağa çağırıb, eyni zamanda ABŞ-ni müharibəyə daha praqmatik yanaşmağa səsləyib. O, cümə günündən bəri əsasən Avropa liderləri ilə ondan çox telefon danışığı apararaq gələcək addımları müzakirə edib.

Kiyevdə təntənəli anım mərasimi və Zirvə Toplantısı

Müharibənin üçüncü ildönümündə Kiyevdə keçirilən zirvə toplantısına Avropa Komissiyasının Prezidenti Ursula fon der Leyen, Avropa Şurasının Prezidenti Antonio Kosta, eləcə də Kanada, Danimarka, İslandiya, Latviya, Litva, Finlandiya, Norveç, İspaniya və İsveçin liderləri qatılıb. Albaniya, Böyük Britaniya, Xorvatiya, Çexiya, Almaniya, Yaponiya, Moldova, Niderland, Polşa, İsveçrə və Türkiyənin liderləri isə görüşə videobağlantı vasitəsilə qoşulub.

Zirvə iştirakçıları müharibədə həlak olan ukraynalı əsgərlərin xatirəsinə ehtiramlarını bildirib və Kiyevin mərkəzi meydanında ucaldılmış bayraqlardan ibarət memorial önündə sükutla dayanıblar. Sonradan keçirilən görüşlər zamanı hava hücumu siqnalları səslənsə də, raket hücumu qeydə alınmayıb.

Davam edən çətinliklər...

Müharibə nəticəsində minlərlə ukraynalı həyatını itirib, altı milyondan çox insan isə qaçqın düşüb. Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin əmri ilə başlanan hücum Avropada İkinci Dünya Müharibəsindən sonra ən qanlı münaqişəyə çevrilib.

Hər iki tərəfdəki itkilər barədə rəsmi rəqəmlər açıqlanmasa da, Qərb kəşfiyyat mənbələri on minlərlə əsgərin həlak olduğunu və ya yaralandığını bildirir. Ukraynada hərbi dəfn mərasimləri artıq adi hala çevrilib. Xalq davamlı hava hücumu siqnalları səbəbindən yuxusuz gecələr keçirir və yorğun düşüb.

​​​​​

Rusiya hücumları və Ukraynanın müdafiəsi

Ötən gecə Rusiya Ukraynaya 185 pilotsuz uçuş aparatı ilə hücum edib, lakin Ukrayna Hərbi Hava Qüvvələri ciddi ziyan qeydə alınmadığını açıqlayıb. Eyni zamanda, Ukrayna ordusu Rusiyanın Ryazan neft emalı zavodunu vurduğunu bildirib. 

Cəbhə xəttində isə Ukrayna əsgərləri sayca üstün olan rus qüvvələri ilə mübarizəni davam etdirir. ABŞ-nin hərbi yardımlarının gələcəyi sual altına düşdüyü üçün Ukraynanın müdafiəsi daha da çətinləşib. Avropa ölkələrinin bu boşluğu nə dərəcədə doldura biləcəyi hələ ki, məlum deyil.

Ukraynanın xarici siyasəti və ABŞ ilə münasibətlər

Ukraynanın keçmiş xarici işlər naziri Pavlo Klimkinin fikrincə, Zelenski Vaşinqtonla strateji münasibətləri qoruyub saxlamağa çalışmalı və eyni zamanda Avropa ilə əlaqələri gücləndirməlidir. Bundan əlavə, Ukrayna Çin və Hindistan kimi ölkələrlə də diplomatik kanallarını genişləndirməlidir.

O, ABŞ-la münasibətlərin hələ ki, böhran həddinə çatmadığını düşünsə də, Trampın çıxışlarını "qısamüddətli fırtına" kimi qiymətləndirib və bunun tezliklə səngiyəcəyini bildirib. Klimkin Ukraynanın ədalətli və uzunmüddətli sülh sazişi əldə edəcəyinə bu il ərzində ümid bəsləmədiyini, lakin atəşkəs barədə müəyyən razılaşmaların mümkünsüz olmadığını qeyd edib.

Ukrayna və ABŞ arasında mübahisəli razılaşma 

ABŞ və Ukrayna arasında aparılan danışıqlardan biri də Kiyevin mineral sərvətlərinin ABŞ-yə verilməsi ilə bağlıdır. Tramp administrasiyası Ukraynanın ABŞ-dən aldığı dəstəyə qarşılıq olaraq yüz milyardlarla dollar dəyərində iqtisadi yardımı geri tələb edir.

Zelenski bu ayın əvvəlində ona təqdim olunan ilkin müqavilə layihəsini imzalamaqdan imtina edib. O, razılaşmanın Ukraynanın maraqlarına uyğun olmadığını və lazımi təhlükəsizlik zəmanətlərini ehtiva etmədiyini bildirib.

ABŞ rəsmiləri müzakirələr zamanı Elon Maskın "Starlink" peyk internet sisteminə Ukraynanın çıxışının məhdudlaşdırılmasını nəzərdə tutan variantları da müzakirə ediblər. "Starlink" Ukraynanın hərbi əməliyyatlarında mühüm rol oynayır və onun kəsilməsi ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.

Bundan əlavə, Tramp Ukraynada hərbi vəziyyətə baxmayaraq seçkilərin keçirilməsini tələb edir. Rusiya isə uzun müddətdir ki, Zelenskini legitim lider kimi tanımır. Zelenskinin prezidentlik müddəti ötən ilin mayında başa çatıb, lakin müharibə səbəbilə yeni seçkilər keçirilməyib.

Zelenski bazar günü bəyan edib ki, əgər bu, Ukraynanın NATO-ya üzvlüyünü təmin edərsə, prezidentlikdən getməyə hazırdır. Lakin yaxın perspektivdə sülh danışıqlarının hansı istiqamətdə inkişaf edəcəyi hələ ki, qeyri-müəyyəndir.