Ukraynadan sonra növbə kimindir? Moskva postsovet məkanını təsir dairəsində saxlamaq istəyir

Rusiyanın Ukraynaya qarşı tammiqyaslı müharibəsi postsovet Avrasiyasında təsir dairəsini bərpa etmək üçün daha geniş kampaniyanın bir parçasıdır. 2022-ci il işğalı Rusiyanın Şərqi Avropa, Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyadakı bir çox qonşuları üçün şok oldu və Rusiyanın öz ölkələrinin suverenliyi və ərazi bütövlüyünə təhlükə olaraq qalması ilə bağlı qorxularını təsdiq etdi.

Yenisabah.az xəbər verir ki, bu barədə "Foreign Affairs" jurnalı yazıb.

Nəşrin təhlilində qeyd olunur: Toyuqlu pizza

"Ukraynadakı müharibə Rusiyanın diqqətini və resurslarını kütləvi şəkildə boşaltdığına görə bu ölkələrin bir çoxuna bir fürsət də təqdim etdi. Moskvanın diqqətinin yayındırılmasından istifadə edərək, onlar bir-biri ilə əməkdaşlığı gücləndirdilər, regiondan kənarda tərəfdaşlıqları inkişaf etdirdilər və dərinləşdirdilər və onları keçmiş imperiya hegemonlarına bağlayan bəzi bağları gevşetdilər.

Avrasiyanın daxilindəki bir çox hökumətlər Rusiyanın işğalını tənqid etməkdə ehtiyatlı olsalar da, 1990-cı illərdən bəri ABŞ-nin regiondakı siyasətinin əsas məqsədi olan onların suverenliyini və müstəqilliyini möhkəmləndirən faktlar yaradırlar. Rusiya ordusunun silah tələbi Moskvanı vəd etdiyi ixracatını yerinə yetirə bilmədiyi üçün Ermənistan kimi ölkələr Avropa və Hindistandakı digər təchizatçılara üz tutur; digər region dövlətləri Türkiyədən və hətta Çindən silah alır.

Rusiya Qafqaz və Mərkəzi Asiyadakı hərbi bazalarını Ukraynaya yerləşdirmək üçün qüvvə və texnikasını çıxardığı bir vaxtda hər iki yerdəki ölkələr Rusiyanın uzun müddət öz xeyrinə istifadə etdiyi münaqişələri həll edir. Daha geniş regionda təkmilləşdirilmiş əməkdaşlıq həm də ticarət əlaqələrini gücləndirmək və Rusiya ərazisindən tranzit üçün alternativlər yaratmaq üçün yeni imkanlar yaradır.

Vaxtilə keçmiş hegemonları ilə münasibətlərini müəyyən edən asılılığı azaltmaqla, region ölkələri Rusiyanı (və digər gücləri) sərfəli şərtlərlə cəlb etmək iqtidarında olublar.

Əgər tarix hər hansı bir bələdçi olsa, Moskva regional hökmranlığını qorumaq üçün həddindən artıq səy göstərə bilər. 2014-cü ildə, Ukraynanın tammiqyaslı işğalından əvvəl Rusiya Krımı ilhaq etdi və Donbas bölgəsinə müdaxilə etdi; daha əvvəl, 2008-ci ildə Gürcüstanı işğal etdi.

Bu gün Kreml təkcə Ukraynaya deyil, bir çox başqa ölkələrə də öz mülkiyyətçi baxışını saxlayır. Ukrayna və Belarus Moskvanın əsas prioritetləri olaraq qalır, lakin Kreml, eyni zamanda, Ermənistan, Azərbaycan, Gürcüstan, Qazaxıstan və Moldova üzərində, bir növ, suzerenlik əldə etməyə can atır və Mərkəzi Asiyanın qalan hissəsinə daha uzaq postimperial münasibət bəsləyir.

Rusiyanın xarici siyasətinin parametrləri və prioritetlərini əks etdirən strategiya sənədi olan 2023-cü il Rusiya Xarici Siyasəti Konsepsiyasında bu ölkələri təsvir etmək üçün “yaxın xaric” ifadəsi gündəmə gətirilərək, onların “çox əsrlik birgə dövlətçilik ənənələri, dərin qarşılıqlı asılılıq... ortaq dil və yaxın mədəniyyətlər” onları Moskvanın təsir dairəsində saxlamaq səylərinə bəraət qazandırıb.

Ukraynada döyüşlər sona çatdıqdan sonra Kreml demək olar ki, digər qonşuları Rusiyanın dəstəklədiyi çoxtərəfli qurumlara qoşulmağa məcbur etmək, iqtisadi əlaqələri gücləndirmək, vətəndaş cəmiyyətini hədəf alan Rusiya tipli qanunlar qəbul etmək və öz ərazilərində daha böyük Rusiya hərbi və kəşfiyyatının mövcudluğunu qəbul etmək cəhdlərini gücləndirəcək.

Avrasiyanın daxili məkanı getdikcə daha çox bir-birinə bağlıdır, əməkdaşlıq edə bilər və hətta sülhə doğru addımlar atır, lakin Rusiyanın gələcək səlahiyyətlərini bərpa etmək cəhdlərinə müqavimət göstərmək üçün bu istiqamətdə irəliləməyə davam etməlidir.

Məhz buna görə də ABŞ Avropa İttifaqı və Hindistan, İsrail, Yaponiya, Cənubi Koreya, Türkiyə və Böyük Britaniya kimi ölkələrlə birlikdə regional sabitliyi möhkəmləndirmək üçün transsərhəd infrastruktura, təchizat zəncirlərinə, müdafiəyə və davamlı diplomatik fəaliyyətə yeni investisiyalar qoymalıdır.

Bölgədəki ölkələr Moskvaya olan tarixi asılılığını azaltmaq üçün öz yollarını axtarmağa davam edəcək, lakin Vaşinqton və onun tərəfdaşları onlara tərəzinin əyilməsinə kömək etməlidir".