Ukraynanın, yoxsa Rusiyanın 50 günü RAKURS

ABŞ prezidenti Donald Trampın ölkəsinin artıq Ukraynaya pulsuz və birbaşa silah verməyəcəyini açıqlamasından sonra ilk dəfə olaraq Ramşteyn formatında - Ukrayna ordusuna yardım edən ölkələrin müdafiə nazirlərinin görüşü keçirilib. Pentaqonun rəhbəri Pit Heqset görüşdə iştirak etməyib. Buna baxmayaraq, görünür, Trampın təklif etdiyi Ukraynanın silahlanması sxemi təsdiqlənib. Böyük Britaniyanın müdafiə naziri Con Healey Kiyevə 50 günlük intensiv silah tədarükü kampaniyasına başladığını elan edib.

Ukraynanın Müdafiəsi üzrə Təmas Qrupu (başqa cür Ramşteyn formatı kimi tanınır – ilk iclasının keçirildiyi Almaniyadakı Amerika bazasının adından sonra) bu dəfə onlayn görüşüb. 52 ölkənin nazirlikləri və baş qərargahlarının nümayəndələri mahiyyət etibarilə Trampın iyulun 14-də elan etdiyi təşəbbüsləri müzakirə etmək və onların əsasında qərarlar qəbul etmək üçün toplaşıblar.

Xatırladaq ki, Amerika prezidenti Ukrayna ilə münaqişəni dayandırmaq üçün Rusiyaya 50 gün vaxt verdiyini açıqlamışdı. Bu baş verməsə, Tramp Rusiyanın enerji resurslarını alan ölkələrin mallarına qadağanedici rüsumlar tətbiq edəcək. Niyə prezident konkret olaraq 50 gün danışdı, ümumiyyətlə, əsaslı təxminlər irəli sürmək olardı. Ola bilsin, o, neft hasilatını ardıcıl olaraq artıran OPEC+ ölkələrinin (Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya, İraq, Qazaxıstan, Küveyt, BƏƏ, Əlcəzair və Oman) sentyabr ayına qədər onları o qədər artıracağını gözləyir ki, neftin qiyməti xeyli aşağı düşəcək. O zaman Rusiya neftinin, ilk növbədə Hindistanın alıcıları öz enerji idxalında Rusiyanın payını əvəz etmək üçün Amerikanın tələbinə cavabdeh olacaqlar.

Trampın təşəbbüsünün digər hissəsində daha az aydınlıq var idi. O, bəyan edib ki, indi ABŞ-ın NATO müttəfiqləri Amerika silahlarını alacaq və sonra onları Ukraynaya verəcək və ya Kiyevə çatdırılan arsenallarından analoqları müqabilində saxlayacaq. Bəziləri və bəlkə də NATO üzvlərinin əksəriyyəti üçün bu, sürpriz oldu. Onlardan bəziləri Ukrayna üçün Amerikadan silah almayacaqlarını bəyan ediblər. İştirakçılarının Trampın təşəbbüsü ilə təfərrüatı ilə tanış olacağı Ramstein onlayn görüşü bütün i-ləri nöqtələnə və bütün t-ləri keçə bilərdi. Onun nəticələri yeni silah satınalma sxeminin sadəcə spekulyativ konstruksiya olaraq qalıb-qalmayacağına aydınlıq gətirəcək.

Ukraynanın müdafiə naziri Denis Şmıxal görüş iştirakçıları qarşısında çıxış edərək, ölkəsinin Trampın təşəbbüsünü qəbul etdiyini və Ramstein formatının üzvlərindən də eyni şeyi istədiyini açıqlayıb. O, Ukrayna üçün “təcili olaraq Amerika silahlarının, ilk növbədə “Patriot” zenit-raket komplekslərinin alınmasını istəyib. Almaniyanın müdafiə naziri Boris Pistorius jurnalistləri əmin edib ki, onun ölkəsi bu sistemlərdən beşinin Kiyevə tez bir zamanda təqdim olunmasına “töhfəsini verəcək”. Onun sözlərinə görə, o, artıq Heqsetlə bu barədə razılığa gəlib. Ehtimal etmək olar ki, Almaniyaya və onun vasitəsilə Ukraynaya ABŞ-ın əvvəllər İsveçrəyə təhvil verəcəyi Patriot hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə təchiz edilməsi planlaşdırılır. Düzdür, Pistorius əsas məsələ - bu silahların Ukrayna hərbçilərinə nə vaxt veriləcəyi barədə heç nə deməyib.

Amerika müdafiə departamentinin rəhbəri isə görüşdə iştirak etməyib. ABŞ-ı orada NATO-dakı daimi nümayəndəsi Metyu Uitaker təmsil edib. Hegseth ardıcıl ikinci dəfə Rammstein tədbirini buraxıb. Beləliklə, o, Ukraynaya yardımın səbəbini amerikalılar deyil, ilk növbədə Avropalılar hesab etdiyini dəfələrlə vurğulayan Trampın sadiq davamçısı kimi özünü göstərib.

İclasda səslənən ən səs-küylü bəyanat, təbii ki, Healy-ə məxsusdur. Böyük Britaniyanın müdafiə naziri Trampın sülhə nail olmaq üçün ayırdığı 50 günü xatırladaraq deyib ki, “biz də öz növbəmizdə Putini danışıqlar masasına oturtmaq üçün Ukraynanı döyüş meydanında silahlandırmaq üçün 50 günlük kampaniyaya qoşulmalıyıq”.

Silahların tədarükü ilə bağlı konkretliklər mətbuata qapalı formatda təbii olaraq müzakirə edilib. Buna görə də, Rammstein formatının iştirakçılarının dəqiq nəyə razılaşdıqları sonra aydın olacaq. Şmıxalın sözlərinə görə, Ukrayna yeni silah təchizatı sxeminin necə həyata keçirilməsindən asılı olmayaraq, onun birbaşa Ukrayna büdcəsindən ödənilməməsini gözləyir. Müdafiə naziri qeyd edib ki, ölkəsinin bu il hərbi satınalma ehtiyacını ödəmək üçün 6 milyard dollara ehtiyacı var. Şmıxala görə, bu pulu Qərb təmin etməlidir. Göründüyü kimi, Ukrayna rəhbərliyi əslində Trampın ultimatumunun öz məqsədinə çatacağına inanmır. Əks halda, Şmıxal “Rammstein” iştirakçılarına gələn il Ukraynaya silah tədarükünün maliyyələşdirilməsinin davam etdirilməsinin zəruriliyi barədə deməzdi.

Qərb müttəfiqləri razılığa gələ bilmirlər

Ukraynaya hərbi təchizatla bağlı Ramşteyn formatında təmas qrupu prezident Trampın Kiyevi avropalı müttəfiqlərinin pulu ilə silahlandırmağa başlamağa söz verdikdən sonra ilk iclasını keçirib. Onlayn görüşün əsas mövzusu Londonun “Ukraynanı silahlandırmaq” üçün 50 günlük kampaniya keçirmək təşəbbüsünün müzakirəsi olub. Böyük Britaniya və Almaniya Ramstein formatını canlandırmağa çalışırlar, lakin yeni problem Ukraynaya yardımın necə davam etdiriləcəyi və bunun əvəzini kimin ödəməsi ilə bağlı kəskin fikir ayrılıqlarına çevrildi. Fransa və İtaliya NATO rəhbərliyi tərəfindən dəstəklənən Trampın planının əleyhdarları düşərgəsindədir.
Ramşteyn formatında onlayn görüş Britaniya və Almaniyanın rəhbərliyi altında keçirilib: bu ölkələrin liderləri - baş nazir Keir Starmer və kansler Fridrix Merz Ukraynanın dəstəklənməsində onlardan kimin aparıcı rola malik olduğuna hələ qərar verə bilmirlər. Ramşteyn formatında onlayn görüş Britaniya və Almaniyanın rəhbərliyi altında keçirilib: bu ölkələrin liderləri - baş nazir Keir Starmer və kansler Fridrix Merz Ukraynanın dəstəklənməsində onlardan kimin aparıcı rola malik olduğuna hələ qərar verə bilmirlər.

Bayden administrasiyası ilə ABŞ-ın rəhbərliyi ilə yaradılmış və prezident Trampın Vaşinqtonda hakimiyyətə gəlməsindən dərhal sonra Amerika liderliyini itirmiş Ramstein əlaqə qrupunun iyulun 21-də Böyük Britaniya və Almaniyanın rəhbərliyi ilə onlayn formatda yeni iclası keçirilib. NATO-nun baş katibi Mark Rutte və Avropadakı Müttəfiq Qüvvələrin rəhbəri Aleksus Qrinkeviçdən əlavə, 52 ölkənin müdafiə nazirləri və onların müavinləri səviyyəsində keçirilən toplantının daha bir əsas iştirakçısı ilkin olaraq Pentaqonun rəhbəri Piet Heqset elan edilmişdi, o da sonda müzakirələrə qoşulmayıb. O, iyunun əvvəlində keçirilən Rammstein formatının əvvəlki iclasında da iştirak etməyib.

Bazar ertəsi təmas qrupunun iclasında Amerika tərəfini ABŞ-ın NATO-dakı daimi nümayəndəsi Metyu Uitaker təmsil edib, prezident Tramp ona Avropa NATO ölkələri tərəfindən Ukrayna üçün silah alışını koordinasiya etməyi tapşırıb.

Ukraynalı iştirakçılar qrupuna bu yaxınlarda Milli Təhlükəsizlik və Müdafiə Şurasının sədri vəzifəsinə təyin edilmiş keçmiş müdafiə naziri Rustem Umerov və əvvəllər Ukraynanın baş naziri vəzifəsində çalışmış yeni müdafiə naziri Denis Şmıxal da olub. "Ukraynaya bu il silah alışındakı fərqi aradan qaldırmaq üçün 6 milyard dollar lazımdır", - Denis Şmıxal onlayn görüş iştirakçılarına müraciət edərək deyib.

Onun çıxışından göründüyü kimi, bu vəsait Kiyevə cəbhə xəttini saxlamaq üçün daha çox pilotsuz təyyarələr və Rusiya pilotsuz təyyarələrinə qarşı durmaq üçün ələ keçirən dronlar istehsal etməyə imkan verəcək. Bundan əlavə, Denis Şmıxal Avropanı Kiyevə çatdırılmaq üçün Amerika “Patriot” raketlərinin tədarükünə hazırlaşmağa çağırıb.

Pete Hegseth-in olmamasına baxmayaraq, Vaşinqtonun avropalı müttəfiqləri prezident Trampın Baydenin bu layihəsindən uzaqlaşmaq cəhdlərindən sonra onun “Ramstein”a doğru addım atmaq istəyini həvəslə qarşılayıblar. Bu vəziyyətdə "Ramstein"ın yeni "aparıcısı" Böyük Britaniyanın müdafiə naziri Con Healey olub. O, təmas qrupunun üzvlərinə Trampın Avropa vasitəsilə Ukraynaya Amerika silahlarının tədarükü planını dəstəkləməyi təklif edib.

Tramp iyulun 14-də Ukraynada hərbi əməliyyatların dayandırılması üçün 50 günlük müddət təyin etsə də, Britaniya rəhbərliyi eyni müddət ərzində Rusiya ilə qarşıdurmanın davam etdirilməsinə hazırlaşmaq üçün hər cür səy göstərmək niyyətindədir. "ABŞ 50 günlük geri sayıma başlayıb. Biz də öz növbəmizdə Ukraynanın silahlandırılması üçün 50 günlük kampaniya çərçivəsində səyləri gücləndirməliyik", - Con Healey onlayn görüş iştirakçılarına müraciət edərək deyib.

Bloomberg mənbələrə istinadən Londonun Ukraynanın silahlanması üzrə təmas qrupunda gələcək rolunun nə ola biləcəyini izah edib. Bloomberg qeyd edir ki, "Böyük Britaniyanın töhfəsi Almaniya ilə “Patriot” hava hücumundan müdafiə raket sistemlərinin (SAM) birgə alınmasında və ya ABŞ-dan Ukrayna üçün ayrıca digər silah və sursatların alınmasında ifadə edilə bilər" və əlavə edib ki, "hər iki variant nəzərdən keçirilir".

Agentliyin məlumatına görə, London, Berlin və Vaşinqton arasında bu məsələ ilə bağlı danışıqlar “ilkin mərhələdə olsa da”, Britaniya hökuməti Trampın sxemini həyata keçirmək üçün Almaniyaya qoşulmaq qərarına gəlib. Bütün bunların fonunda Almaniya rəhbərliyi israr etməkdə davam edir ki, kansler Merz vəzifəyə gəldikdən sonra Ukraynanın dəstəklənməsi və ABŞ-ın yeni prezidenti ilə əlaqələrin qurulmasında aparıcı rol Berlinə keçib. Bunu Almaniyanın xarici işlər naziri Yohan Vadeful “Bild” qəzetinə müsahibəsində deyib. "Bütün Avropa Ukraynanın tərəfindədir və ABŞ da dəstəyini davam etdirməyə hazırdır. Bu, böyük ölçüdə Almaniya kanslerinin təşəbbüsü sayəsində baş verib", - Yohan Vadeful qeyd edib. "Fridrix Merz bunda böyük rol oynayıb, çünki o, Ukraynanın müdafiəsinə qalxdığını əvvəldən açıq şəkildə bəyan edib", - Almaniyanın xarici işlər naziri əlavə edib. Onun fikrincə, məhz kansler Merz öz inadkarlığı ilə prezident Trampı danışıqları zamanı Kiyevə hərbi yardımın davam etdirilməsinin avropalı tərəfdarlarına doğru addım atmağa inandıra bilib.

“The Wall Street Journal”ın yazdığına görə, yeni sxemi həyata keçirmək üçün Tramp administrasiyası artıq ABŞ-da istehsal olunan “Patriot” hava hücumundan müdafiə sistemlərinin çatdırılması üçün növbədə Almaniyanı İsveçrəni qabaqlayıb. Qəzetin mənbələrinə görə, bu, Almaniyaya artıq Ukraynaya iki sistemi göndərməyə imkan verəcək. WSJ-nin qeyd etdiyi kimi, Almaniyanın Patriot sistemlərinə görə əvəzinin ödənilməsi vədi, prezident Trampın Kiyevi daha çox silahla təmin etmək niyyətini bəyan etməsindən sonra Pentaqonun Ukraynaya silah tədarükünü asanlaşdırmağa hazır olduğunu ilk dəfə ifadə etdi. WSJ-nin məlumatına görə, ABŞ administrasiyası NATO-nun bir neçə üzvü ilə Ukrayna üçün silah alınması ilə bağlı ayrıca sazişlər bağlamağı gözləyir. Artıq Almaniya, Norveç, Danimarka, Hollandiya, İsveç, Böyük Britaniya, Kanada və Finlandiya bu təşəbbüsü dəstəkləyiblər.

Ukrayna hökumətində dəyişikliyin səbəbi?

Lakin NATO rəhbərliyi tərəfindən dəstəklənən Vaşinqtonun bu siyasi direktivinin praktikada necə işləyəcəyi hələ də tam başa düşülməyib. “Ukraynaya ötürülən Avropa silah sistemlərinin, o cümlədən “Patriot” batareyalarının Amerika ehtiyatlarından necə dəyişdiriləcəyi məsələsində aydınlığa nail olmaq lazımdır”, - kansler Merz keçən həftə Britaniyanın baş naziri Keir Starmerlə birgə mətbuat konfransında deyib.

Prezident Trampın planının həyata keçirilməsini bir sıra Avropa ölkələrinin Ukrayna üçün Amerika silahları almaqdan imtina etməsi də çətinləşdirir. Hazırkı situasiyalı “istəksizlər koalisiyasına” Fransa, İtaliya, Çexiya və Macarıstan daxildir. Keçən həftə prezident Zelenski ilə bir saatlıq söhbət zamanı Fransa prezidenti Emmanuel Makron açıq şəkildə bildirib ki, Paris Ukraynanın hava hücumundan müdafiəsini gücləndirmək üçün Kiyevi öz hərbi-sənaye kompleksinin məhsulları ilə Amerika silahları almağa əl atmadan təmin etmək iqtidarındadır.

Avroatlantik müttəfiqlərin düşərgəsindəki fikir ayrılıqlarını şərh edən Vladimir Putinin mətbuat katibi Dmitri Peskov isə qeyd edib ki, “bir sıra Avropa ölkələrinin anti-Rusiya və militarist ekstazı Qərbdə ümumi anlaşma tapmır”. Cənab Peskovun sözlərinə görə, “Amerikalılar istehsal edir, sənayesini sürətləndirir, iqtisadiyyatları üçün iş yerləri yaradır və bunun üçün pul alırlar” ilkin sxemi bütün avropalılara yaraşmır. "Və bütün bunlar deyilən kimi ertəsi gün eşidirik: əvvəlcə İtaliya ödəmək istəmir. Sonra Fransa ödəmək istəmir. Sonra Çexiya ödəmək istəmir. "Bu, dərin ziddiyyətlərdən xəbər verir", - Vladimir Putinin mətbuat katibi "Rossiya 1" telekanalının jurnalisti Pavel Zarubinə müsahibəsində bildirib.

V.VƏLİYEV