Uşaqlarımızı niyə hakim, prokuror, polis rəisi kimi görmək istəyirik?

Etibar Əliyev

Fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, keçmiş millət vəkili

Biz necə “şair”, “filosof”, “psixoloq”, “riyaziyyatçı” oluruq?

Bu işin nizamı varmı?

Bəli, var! Bioqrafiyaları oxuduqca buna əmin olursan. Şair, riyaziyyatçı, filosof, psixoloq olmaqda təhsilin kiçik payı var. Əsas məsələ uşaq vaxtından istedadı aşkarlamaqdır. Bunu ya valideyn etməlidir, ya da məktəb. Bizdə isə hər iki institutun gücü yetərsizdir. Riyaziyyatçı, kimyaçı, fizik şeir yazır. Bu o deməkdir ki, onlar peşələrinə hörmətsizlik edirlər. Şeiri də gözdən salırlar. Yaxud bəziləri fəlsəfədən, psixologiyadan dissertasiya yazdırır və özlərini “filosof” yaxud “psixoloq” adlandırırlar.

Bütün böyük riyaziyyatçılar, fiziklər və filosoflar uşaq vaxtlarından qeyri-adi istedada malik olublar. Gənc yaşlarından kəşflərə imza atıblar. Alimlik dərəcəsi onları maraqlandırmayıb və bununla öyünməyiblər. Bizdə isə əsas məsələ alimlik dərəcəsidir. Bunu aldıqdan sonra vəzifə eşqinə düşürük.

Böyük alimlərin universiteti babaları və atalarının kitabxanası olub. Dahi Herman Hesse yazır ki, “Mən 25 yaşına qədər babamın kitabxanasından 5000 kitab oxumuşdum”. Bakılı nəhəng fizik Landau, bəşəriyyətin böyük riyaziyyatçısı Gelfand 13 yaşından özlərinə peşə tapıblar. Belə misalların sayı n qədərdir.

Biz təbiət elmlərində uşaqların fitri istedadını söndürürük. Uşaqlarımızı hakim, prokuror, polis rəisi, gömrük generalı kimi görmək istəyirik.

Bizim cəmiyyət çox tez aldanandır. Biri çıxıb fəlsəfədən moizə oxuyur. Düşünmürlər ki, bu necə filosof olub? Yunanı, almanı bilirmi? Hansı fəlsəfi məktəbin nümayəndəsidir? Heç olmasa Aristoteli, Kantı, Haydeggeri və digər böyük filosofları oxuyub, başa düşübmü? Aldanmaq mütaliənin darlığı ilə bağlıdır.

Bizim cəmiyyətin sadəlövhlüyü ilə bağlı bir misal deyim.

İlham Mirzəyev Mədəniyyət və İncəsənət Universitetini bitirib. Sonra “psixologiya” elmindən kimsə buna dissertasiya yazıb. Psixologiya üzrə fəlsəfə doktoru! Vahiməli səslənir, elə deyilmi? Bundan istifadə edən İlham əmi dərhal “Psixoloji yardım” klinikası yaratdı. Və minlərlə insan onun qəbuluna yazıldı.

İlham Mirzəyev tip filosoflara da rast gəlirik. Vaxtilə elmi kommunizm, dialektik materializm müəllimləri fəlsəfəni urvatsız bir elm etdilər. İndi isə fəlsəfəni yalnız dinə bağlamaqla bunu edirlər. Əvvəl ateistlər, sonra isə dindarlar bu gözəl elmi tamamilə mənasızlaşdırdılar.