“Üzən məzənnəyə keçid maliyyə sabitliyini alt üst etmək deməkdir” XƏBƏRDARLIQ

“Hazırkı konyunkturanı nəzərə alsaq, üzən məzənnəyə keçid həmin bu fiks məzənnədən daha yaxşı deyil. Biz axır-əvvəl üzən məzənnəyə keçəcəyik, amma gələcəkdə. Bu günkü iqtisadi konyunktura, ixracın strukturu və digər amillər buna imkan verməz”.

Bu sözləri Yenisabah.az-a açıqlamasında iqtisadçı Elman Sadıqov deyib. O, qeyd edib ki, bütün dünyada tam üzən məzənnə demək olar ki, yoxdur:

“Əslində bütün dünyada tam üzən məzənnə demək olar ki, yoxdur. Dünyanın ən sərbəst valyutaları belə öz dövlətlərinin mərkəzi bankları tərəfindən zaman-zaman intervensiyaya məruz qalır. Sərbəst üzən valyuta bizim insanların çoxunun düşündüyü kimi deyil. 

Bunlar əslində tənzimlənən üzən məzənnələrdir. Sərbəst üzən məzənnəyə keçmək 1 günün işi deyil. Səbəb odur ki, sərbəst üzən məzənnəyə keçid üçün iqtisadiyyatda müəyyən məsələlər öz həllini tapmalıdır və iqtisadi konyunktura buna imkan verməlidir. Bu o deməkdir ki, müəyyən makroiqtisadi göstəricilər üzən məzənnənin özünü dəstəkləməyi bacarmalıdır. Yəni imkan verməməlidir ki, üzən məzənnə nəzarətdən çıxsın. Bunun da bir neçə əsas amili var. 

Bunlardan biri də ixracın strukturudur. Bizim ixracımızın təxminən 90 faizə qədəri neft və qaz, o cümlədən neft məhsullarıdır. Yəni ölkəyə valyuta gətirən əsas tərəf yuxarıda sadalanan məhsullardır. Sabah dünya bazarında neft və qazın azacıq dəyişməsi dollar-manat kursunda kəskin volotilliyinə səbəb olar. Kəskin volotillik o deməkdir ki, ilk növbədə maliyyə sabitliyi pozular, iqtisadiyyatda ciddi problemlər formalaşar, əlində valyuta olan bir qrup insan və özəl maliyyə qurumları həm də vəziyyətdən sui-istifadə edərək, müəyyən spekuliyasiyalara yol verə bilər. Yaxud iş adamlarımız çökə bilər. Çünki həddən artıq volotillikdə heç bir iş adamı iş görə bilməz”.

Ekspert diqqətə çatdırıb ki, yaxın bir neçə il ərzində qeyd olunan məsələlərin həllindən sonra üzən məzənnə müzakirə mövzusu ola bilər:

“Əslində fiks məzənnənin özü də yaxşı bir şey deyil. Amma hazırkı konyunkturanı nəzərə alsaq, üzən məzənnəyə keçid həmin bu fiks məzənnədən daha yaxşı deyil. Biz axır-əvvəl üzən məzənnəyə keçəcəyik, amma gələcəkdə. Bu günkü iqtisadi konyunktura, ixracın strukturu və digər amillər buna imkan verməz. Bütün dünyada investorların bir yerə investisiya qoyması üçün birinci amil siyasi və maliyyə sabitliyidir. 

Bizdə həm siyasi, həm də maliyyə sabitliyi var. Üzən məzənnəyə keçid maliyyə sabitliyini alt-üst etmək deməkdir. Ən optimal yol üzən məzənnəyə keçid üçün iqtisadi konyunktura və ixrac strukturunda öz həllini tapmalı olan məsələlərin həllidir. Bunları etdikdən sonra üzən məzənnəyə keçid onsuz da olacaq. Fikrimcə, ümumiyyətlə hazırda üzən məzənnənin özü belə müzakirə mövzusu deyil və ola bilməz. Çünki onun müzakirə olunması belə cəmiyyətdə yanlış gözlənti yaradır.  

Yanlış gözləntinin özü yavaş-yavaş ajiotaja və gərginliyə çevrilir. Bu gərginliyin özü ən çox əhaliyə və iş adamlarına zərbə vurur. Bu gözlənti həm də biznes mühitinin daralmasına səbəb olur, çünki iş adamları gözləmə mövqeyinə keçir. Məsələnin kökü və mahiyyəti bundan ibarətdir ki, hər bir iqtisadi siyasətin əsasları olmalıdır, onun üçün bir zərurət formalaşmalıdır. Üzən məzənnəyə keçid üçün lazım olan şərtlər yerinə yetirildikdən sonra, bu məsələlər öz həllini tapacaq və üzən məzənnəyə keçid daha az ağrılı olacaq. Ən əsası biznes mühitinə və vətəndaşlara kəskin zərbə vurmayacaq. Yaxın bir neçə il ərzində qeyd olunan məsələlərin həllindən sonra üzən məzənnə müzakirə mövzusu ola bilər”. 

Nazim Hacıyev