“Vergi ödəməsi 14% qüvvədə qaldığı müddətdə bu kirayə qiymətlərinin artmasına gətirib çıxaracaq” Elnur Fərzəliyev

Yeni dərs ilinin başlanması ərəfəsində kirayə mənzil bazarında canlanma müşahidə olunub. Xüsusilə bölgələrdən paytaxta üz tutan tələbələr üçün münasib qiymətə, universitetə yaxın və normal şəraitli ev tapmaq avqust, sentyabr ayında daha çətindir.
Bundan əlavə evlərini kirayə verən əmlak sahiblərinin heç də hamısı vergi ödəyicisi kimi qeydiyyata durmayıblar. Əksər hallarda mənzil kirayə götürənlə, kirayə verən arasında rəsmi müqavilə imzalanmır. Baxmayaraq ki, hər iki tərəf problemlə qarşılaşır, ev sahibinin kirayənişini xəbərdarlıq etmədən çıxarılması, eləcə də kirayənişinin xəbərdarlıq etmədən evdən çıxması kimi problemlər yaratsa da, yenə də müqavilə bağlanmasına maraq demək olar ki, yoxdur. Çox halda ev sahibləri kirayə götürənlə qeyri-rəsmi, şifahi razılaşma əldə edir və mənzili kirayənişinə verirlər.

“Bakı şəhərində baş verən söküntülər səbəbindən kirayə mənzil bazarında ciddi qiymət artımları müşahidə olunur”.

Bu sözləri Gununsesi.info-ya açıqlamasında əmlak eksperti Elnur Fərzəliyev mənzillərin bahalaşması və kirayə verənlə kirayənişin arasında müqavilə bağlamamasına münasibət bildirərkən deyib.

“Artıq son illər paytaxt Bakı şəhərində baş verən söküntülər səbəbindən kirayə mənzil bazarında ciddi qiymət artımları müşahidə olunur. Kirayə mənzillərin qiymətlərinin artması təkcə söküntülər deyil, həmçinin daşınmaz əmlakların satış qiymətlərinin artması ilə əlaqədardır. Bakıda baş verən söküntülər səbəbindən artıq paytaxtın mərkəz və mərkəzə yaxın ərazilərdə mövcud olan fərdi yaşayış evlərindən ibarət yaşayış massivlərinin və köhnə çoxmənzilli yaşayış binalarının, xüsusən də istismar müddətini bitirmiş və qəzalı vəziyyətdə olan binaların sökülməsi səbəbindən həmin ərazilərdə mövcud olan kirayəlik mənzillər kirayə bazarına çıxmış olur. Və həmin bu tip yaşayış massivlərində yaşayan sakinlərin özləri onlara yeni tikili binalarda mənzillər verilən günə qədər, yaxud onlar özlərinə yeni mənzil alan günə qədər kirayə çıxmaq məcburiyyətində qalırlar. Bu səbəbdən kirayə mənzil bazarında son illər ciddi qiymət artımları baş verir. Xüsusən hər ilin ənənəvi olaraq avqust, sentyabr aylarında bölgələrdə yaşayan tələbələrin Bakı şəhərinə köç etməsi səbəbindən kirayə mənzil bazarında mənzil qıtlığı və qiymət artımları müşahidə olunur. Təbii ki qiymətlərin artması əksər tələbələrin büdcəsinə uyğun olmadığına görə onların böyük əksəriyyəti Bakıətrafı ərazilərə üstünlük verirlər”.

Əmlak eksperti vurğulayır ki, hər hansı bir əmlak kirayə verilirsə, həmin əmlakla bağlı notariat qaydada icarə müqaviləsi bağlanılmalıdır:

“Kirayə mənzillərdə bir çox problemlər yaşanır ki həmin problemlərdən biri də kirayə götürülən mənzillərin rəsmi icarə müqaviləsi ilə götürülməməsidir. Hər hansı bir əmlak kirayə verilirsə, həmin əmlakla bağlı notariat qaydada icarə müqaviləsi bağlanılmalı, icarə müqaviləsində tərəflərin yəni kirayə götürənlə, kirayə verənin bütün öhdəliklər qeyd olunmalıdır. Əgər həmin kirayə müqaviləsi rəsmi formada bağlanılmırsa, artıq mənzili kirayə verən şəxs istədiyi zaman kirayə qalanı evdən çıxara bilir, yaxud kirayə qiymətini artıra bilir, həmçinin kirayə qalan şəxslər də məlumat vermədən evi boşaldır. Bu da mənzil sahibinə bir çox problemlər yaradır.
Mənzillərin rəsmi formada icarə müqaviləsi bağlanılması prosesi natorial qaydada baş verir. Əgər hər hansı bir şəxs, əmlak sahibi öz əmlakını rəsmi notarial qaydada icarəyə verirsə, həmin şəxs artıq vergi ödəyicisinə çevrilir və aldığı evin kirayə pulunun 14 %-ni gəlir vergisi ödəmək məcburiyyətində olur. Təbii ki, hər bir şəxs qazandığı məvacibdən, yaxud qazancdan dövlətə vergi ödəməlidir. Lakin kirayələrdə münasibətdə kirayə müqaviləsi zamanı rəsmi formada bağlanılmış müqavilədə 14 % verginin ödənilməsi kirayə qiymətlərinin artmasına gətirib çıxarır. Əgər bütün mənzillərdə müqavilələr rəsmi formada bağlanılarsa, təbii ki, bu həmin mənzillərin aylıq kirayə qiymətlərini ortalama vergi nisbətilə götürsə, 14 % artmasına gətirib çıxaracaq. Bu səbəbdən mənzil sahiblərinin böyük əksəriyyəti öz aralarında qarşılıqlı razılaşma əsasında, yaxud hər hansı bir realtor (əmlakçı -red) ofislərin kontorunda bağlanmış müqavilə əsasında öz mənzillərini kirayə verirlər. Təbii ki, müqavilənin rəsmi formada bağlanmaması tərəflərin müəyyən hüquqlarının pozulmasına gətirib çıxarır”.

Elnur Fərzəliyev qeyd edir ki, insanlar öz əmlaklarını rəsmi formada müqavilə bağlayaraq vergi ödəyicisinə çevrilə bilərlər:

“Hal-hazırda ölkə üzrə daha çox Bakı, Abşeron ərasində isə mövcud olan daşınmaz əmlakların böyük bir hissəsi müxtəlif növ icarə və yaxud kirayə xidmətləri ilə vətəndaşlara verilir. Düşünürəm ki, vətəndaşların rəsmi formada kirayə götürdükləri əmlakları müqavilə bağlanması üçün kirayələrə tətbiq olunmuş vergilərin azad edilməsi lazımdır. Əgər kirayə müqavilənin rəsmi formada aparılması zamanı əmlak sahibini ödəyəcəyi vergi 14 %-dən daha az olarsa, minimuma enərsə, bu təbii ki, kirayə götürənlə kirayə verən tərəfindən müqavilə rəsmi formasında bağlanmasına gətirib çıxarar və bu səbəbdən də dövlət büdcəsi vergilərdən xüsusən kirayə vergilərindən böyük bir büdcə formalaşdırmış olar.

Hazırki vəziyyətlə əmlak bazarında baş verən proseslər səbəbindən kirayələrdə ciddi şəkildə qiymətlər artır və əgər bu hal, yəni kirayələrin rəsmi müqavilə forması üzərindən bağlanılması məsələsi ciddi nəzarətə götürülərsə, kirayə müqaviləsinin aylıq vergi ödəməsi 14% qüvvədə qaldığı müddətdə bu kirayə qiymətlərinin artmasına gətirib çıxarar. Müqavilələrin hər iki tərəf üçün rəsmi formada bağlanılması tövsiyə olunur və onların bütün öhdəlikləri müqavilədə qeyd olunur. Amma kirayə mənzillərin qiymətlərinin artması səbəbindən bu verginin azaldılması tövsiyə olunandır ki, bu həm kirayə qiymətlərinin artmasının qarşısını ala bilər. Başqa bir tərəfdən də kütləvi surətdə bütün insanlar öz əmlaklarını rəsmi formada müqavilə bağlayaraq vergi ödəyicisinə çev rilə bilərlər”.

Günel Həsənova
Gununsesi.info