XƏBƏRDARLIQ: “Bu, planetə düzəlməz ziyan vura bilər” KONKRET

“Müharibə təkcə insan tələfatı, dağıntı və siyasi gərginliklə nəticələnmir, eyni zamanda təbiətə, ekosistemlərə və iqlimə də dərin, uzunmüddətli ziyan vurur. Təbiət nöqteyi-nəzərindən müharibə, ekoloji tarazlığın pozulması, yaşayış mühitlərinin məhv edilməsi və ölümlə nəticələnən ciddi bir antropogen hadisədir”.

Bu fikirləri meteoroloq Cavid Hüseynov KONKRET.az-a açıqlamasında səsləndirib:

“Hazırda iqlimə dəyən zərərin qiymətləndirilməsi yeni bir tədqiqat sahəsi hesab olunur. Keçmişdə müharibələrin iqlimə təsiri bu qədər ətraflı araşdırılmırdı. Lakin müasir dövrdə texnologiyaların inkişafı ilə hərbi əməliyyatların dağıdıcı potensialı da qat-qat artıb”.

Ekspertin fikrincə, müharibənin ekoloji təsirini üç mərhələdə qiymətləndirmək mümkündür: hazırlıq dövrü, döyüş mərhələsi və müharibədən sonrakı vəziyyət. Hər üç mərhələ təbiətə ciddi zərər vurur.

“Məhv edilmiş texnika, partlayıcı maddələr, yanacaq və sürtkü materialları torpaq və suyu çirkləndirir. Hər bir raket buraxılışı və ya döyüş təyyarəsinin uçuşu atmosferə zərərli qazlar və hissəciklər buraxaraq qaz balansına, yağıntının miqdarına və bölgüsünə, eyni zamanda buxarlanma və rütubət səviyyələrinə təsir göstərir.

Tarixdən nümunə olaraq, 1990-2007-ci illərdə müharibə vəziyyətində olan Əfqanıstan meşələrinin üçdəbirini itirib. Nəticədə bölgədə quraqlıq, səhralaşma və bir çox canlı növünün məhv olması müşahidə olunub. Məsələn, ərazidən köç edən quşların sayı 85 faiz azalıb.

Dünyada ekoloji problemlərlə mübarizə üçün müxtəlif proqramlar, beynəlxalq konvensiyalar və tədbirlər həyata keçirilsə də, bu sənədlərin əksəriyyətində müharibələrin yaratdığı ekoloji fəlakətlərə yetərincə diqqət ayrılmır. Karbohidrogen tullantılarının azaldılması, plastik çirklənmə ilə mübarizə, biomüxtəlifliyin qorunması prioritetlər sırasındadır, lakin silahlı münaqişələrin bu sahədə doğurduğu fəsadlar çox zaman kölgədə qalır”.

Mütəxəssis xəbərdarlıq edir ki, sonsuz hərbi qarşıdurmalar nəticəsində bəşəriyyət təkcə ekoloji təhlükəsizlik planlarını poza bilməz, həm də planetin özünə düzəlməz ziyan vura bilər. Bu səbəbdən ekoloji təhlükəsizlik məsələlərinə yanaşmada müharibələrin rolu ayrıca və daha ciddi şəkildə nəzərə alınmalıdır.

“Ekologiyanın qorunması yalnız yerli və ya sektoral tədbirlərlə deyil, həm də qlobal sülh çağırışları və hərbi fəaliyyətlərin ekoloji nəticələrinin beynəlxalq səviyyədə qiymətləndirilməsi ilə mümkündür”.

Aynurə İsmayıl

KONKRET.az