Yeni geosiyasi reallıqlar fonunda Azərbaycan ABŞ münasibətlərinə baxış ŞƏRH OLUNDU

“Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2025-ci il sentyabrın 25-də BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında etdiyi çıxış həm region, həm də beynəlxalq münasibətlər sistemində yeni mərhələnin başlanğıcı kimi qiymətləndirilə bilər. Azərbaycan Prezident İlham Əliyevin bu çıxışı yalnız ölkəmizin xarici siyasət prioritetlərini deyil, həm də Cənubi Qafqazda sülh, əməkdaşlıq və təhlükəsizliyin yeni konturlarını müəyyənləşdirən tarixi bəyanat oldu. Bu çıxışda diqqət çəkən əsas məqam isə 2025-ci ilin avqustun8-də Vaşinqtonda baş tutmuş sammitin nəticələrinin əhatəli şəkildə təqdim olunması, Azərbaycanla ABŞ arasında strateji tərəfdaşlıq münasibətlərinin yeni mərhələyə yüksəldilməsi dair fundamental məqamların beynəlxalq ictimaiyyətə bəyan edilməsi idi”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında YAP Yasamal rayon təşkilatının sədri Bəxtiyar Nəbiyev deyib.

O bildirib ki, Vaşinqton sammitində əldə olunmuş razılaşmaların hər biri strateji əhəmiyyət daşıyır: “İlk növbədə, Azərbaycan və Ermənistan arasında uzun illər davam edən münaqişəyə son qoyulması istiqamətində mühüm addımlar atıldı. Avqustun 8-də Ağ Evdə sülh müqaviləsinin mətnini paraflamaları, ardınca Azərbaycan Prezidenti və Ermənistan Baş nazirinin birgə bəyanat imzalaması tarixi hadisə oldu. Bu sənədlərə ABŞ Prezidenti Donald Trampın şahid qismində imza atması isə prosesə verilən beynəlxalq legitimliyi daha da artırdı. Həmin günün əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, artıq münaqişənin həllində illərlə formal və səmərəsiz fəaliyyət göstərən ATƏT-in Minsk qrupu və digər əlaqədar strukturlar tamamilə gündəmdən çıxarıldı. Azərbaycan və Ermənistanın birgə müraciəti əsasında ATƏT-in sentyabrın 1-də qəbul etdiyiqərarla bu qurum birdəfəlik ləğv olundu. Bu, həm Azərbaycan xalqının iradəsinin təntənəsi, həm də real sülh gündəliyinə keçidin təzahürüdür.

Vaşinqton sammitinin ən mühüm nəticələrindən biri isə regional bağlantıların gücləndirilməsinə yönəlmiş yeni nəqliyyat və kommunikasiya layihəsinin – “BeynəlxalqSülh və Rifah naminə Tramp Marşrutu”nun (TRIPP) elanolunması oldu. Bu marşrutun mərkəzində Zəngəzur dəhlizidayanır. Azərbaycan üçün Zəngəzur dəhlizinin strateji əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, bu yol ölkəmizi bir tərəfdənTürkiyə vasitəsilə Avropa bazarlarına, digər tərəfdən isə Mərkəzi Asiya və Çinə birləşdirir. TRIPP layihəsi yalnız iqtisadi divident deyil, eyni zamanda siyasi və geosiyasi baxımdan da böyük əhəmiyyət kəsb edir. Çünki bu layihə Cənubi Qafqazı münaqişələrdən və qarşıdurmalardan çıxararaq əməkdaşlıq, inteqrasiya və rifah məkanına çevirmək gücünə malikdir.

Azərbaycan-ABŞ münasibətlərində yeni səhifənin açılması da Vaşinqton sammitinin ən önəmli nəticələrindəndir. Prezident İlham Əliyev və ABŞ Prezidenti Donald Trampın imzaladıqları Anlaşma Memorandumu iki ölkə arasında Strateji TərəfdaşlıqXartiyasının hazırlanmasını nəzərdə tutur. Bu sənəd siyasi, iqtisadi, enerji, müdafiə, təhlükəsizlik və digər sahələrdəəməkdaşlığın institusional əsaslarını yaradacaq. Azərbaycanla ABŞ arasında münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldilməsi təkcə ikitərəfli əlaqələr baxımından deyil, həm də regional və qlobal sabitlik üçün mühüm hadisədir. ABŞ-ın Azərbaycanı regionda etibarlı tərəfdaş kimi tanıması, Azərbaycan Respublikasının isə ABŞ ilə münasibətlərin dərinləşdirilməsinə xüsusi önəm verməsi, qarşılıqlı maraqların üst-üstə düşdüyünü nümayiş etdirir.

Azərbaycan-ABŞ münasibətlərinin daha da inkişafına təkan verən digər mühüm addım isə 1992-ci ildən qüvvədə olan və Azərbaycana qarşı ədalətsiz sanksiyaların tətbiqini nəzərdə tutan “Azadlığa Dəstək Aktı”nın 907-ci düzəlişin ləğv olunması oldu. 907-ci düzəliş illərlə ABŞ siyasətində ikili standartların simvolu olmuşdur. Bu sanksiyaların tətbiqi Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə haqq işini aparmaqda qarşısına süni maneələr çıxarırdı. Tramp Administrasiyasının bu addımı ikitərəfli münasibətlərdəetimadı artırmaqla yanaşı, həm də ABŞ-ın regionda realsiyasətə yönəldiyini göstərdi. Lakin Prezident İlham Əliyev çıxışında haqlı olaraq vurğuladı ki, bu düzəlişin tamamilə ləğv olunması Azərbaycan-ABŞ münasibətlərində tam etimad mühitinin yaradılması üçün vacibdir.

Azərbaycan-ABŞ münasibətlərinin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldilməsi həm də enerji, iqtisadi vətəhlükəsizlik sahələrində əməkdaşlığın yeni üfüqlərini açır. Azərbaycan artıq illərdir ki, Avropanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynayır. Cənub Qaz Dəhlizivə digər layihələr çərçivəsində Azərbaycan təbii qazı Avropaya çatdırır. ABŞ bu prosesə hər zaman dəstəkgöstərib. İndi isə strateji tərəfdaşlıq çərçivəsində enerji əməkdaşlığı daha da genişlənəcək. Bu, həm də Azərbaycanın yaşıl enerji potensialından, xüsusilə dəQarabağ və Şərqi Zəngəzurda yaradılan bərpa olunanenerji layihələrindən istifadəyə imkan verəcək.

Eyni zamanda, Azərbaycan müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində də ABŞ-la əməkdaşlığı genişləndirmək niyyətindədir. Bu, regionda sülhün qorunması, terrorizməqarşı mübarizə, transmilli cinayətkarlığa qarşı birgəfəaliyyət baxımından əhəmiyyətlidir. Azərbaycan uzunillərdir ki, beynəlxalq təhlükəsizlik proseslərində fəaliştirak edir. Strateji tərəfdaşlıq çərçivəsində ABŞ-la əməkdaşlığın daha da dərinləşməsi bu istiqamətdə yeni imkanlar açacaq.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev BMT tribunasından çıxışı zamanı bir daha təsdiq etdi ki, ölkəmiz müharibədən sonra bölgədə davamlı sülhün və əməkdaşlığın qurulmasına sadiqdir. Azərbaycanla Ermənistan arasında imzalanacaq sülh sazişinin paraflanması regionun gələcəyinə nikbinliklə baxmağa imkan verir. Bu prosesdə ABŞ-ın fəal rolu və Azərbaycan-ABŞ münasibətlərində yeni səhifənin açılması Cənubi Qafqazda sabitliyin təmin olunmasına mühüm töhfədir.

BMT Baş Assambleyasının 80-ci sessiyasında Prezident İlham Əliyevin bəyanatları Azərbaycan diplomatiyasının qətiyyətini, uzaqgörənliyini və prinsipial mövqeyini nümayiş etdirdi. Azərbaycanın beynəlxalq siyasətdə etibarlı tərəfdaş imici bir daha təsdiqləndi. Eynizamanda, bu çıxış region xalqlarına ümid, beynəlxalq ictimaiyyətə isə aydın mesaj verdi ki, Cənubi Qafqaz artıq münaqişələr məkanı deyil, əməkdaşlıq və inteqrasiya məkanıdır. Bunun üçün isə əsas şərt Azərbaycanla Ermənistan arasında əldə olunmuş sülh razılaşmasının davamlı icrası və regional güclərin, o cümlədən ABŞ-ın bu prosesə dəstəyidir.

Beləliklə, Azərbaycan-ABŞ münasibətlərində yenidövrün başlanması təkcə iki ölkə arasındakı əməkdaşlığın genişlənməsi deyil, həm də beynəlxalq münasibətlər sistemində mühüm hadisədir. Bu tərəfdaşlıq regional sabitlik, qlobal təhlükəsizlik, enerji təhlükəsizliyi, iqtisadi əməkdaşlıq və sülhün təmin olunması baxımından strateji əhəmiyyət kəsb edir. Prezident İlham Əliyevin BMT tribunasından verdiyi mesajlar isə bu istiqamətdə iradənin möhkəmliyini və Azərbaycanın gələcəyə baxışını bir daha ortaya qoydu. Bu çıxış Azərbaycanın beynəlxalq mövqeyinin güclü olmasını, ABŞ-la münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldiyini bütün dünyaya bəyan etdi”.