Yer planeti haqqında maraqlı faktlar

• Yer Günəş sistemində beşinci ən böyük planetdir və təxminən 4,5 milyard il əvvəl yaranıb.
• Yer kainatda həyat olan yeganə məlum astronomik obyektdir və Günəş sistemində qədim tanrıların adını daşımayan yeganə planetdir. Yer həm də Günəş sisteminin ən sıx planetidir.
• Yerin nüvəsinin təxminən 1200 km radiusu olduğu və təxminən 85 faizinin dəmirdən, 10 faizin isə nikeldən ibarət olduğu güman edilir.
• Yer qabığının orta qalınlığı təqribən 30 kilometr, dağ silsilələri altında isə 80 kilometrə çatır.
• Yer səthinin 70%-i su ilə örtülüdür. Bunun isə yalnız 3%-i içməli sudur.
• İnsanların aşkar və təsdiq etdiyi ən qədim həyat bakteriyaların 3,5 milyard il əvvəl, yəni planetimizin atmosferində oksigen meydana gəlməzdən əvvəl Yer kürəsində yaşamasıdır.
• Yer kürə kimi təsəvvür edilir, lakin əslində Yerin geoid forması var, o, bir az düz sferoidə bənzəyir. Bu, onun fırlanması və cazibə qüvvəsi ilə bağlıdır. Yer qütblərə doğru yastılaşır, ekvatora doğru isə qabarır. Ekvatorda Yerin diametri qütblər arası olan diametrdən təxminən 43 km uzundur.
• Yer Günəş sistemində aktiv tektonik plitələrə malik yeganə planetdir. Bu plitələr həm də dağların, seysmik proseslərin və vulkanların əmələ gəlməsinə cavabdehdir.
• Kosmos rəsmi olaraq 100 kilometr yüksəklikdən başlasa da, atmosfer planetimizi 10 000 kilometrə qədər məsafədə əhatə edir. 19 kilometr yüksəklikdə təzyiq o qədər aşağıdır ki, skafandrsız adamın damarlarında qan qaynaya bilər. Orada həm də atmosferin özü çox seyrəkdir. Bütün atmosferin dörddə üçü 11 kilometrə qədər yüksəklikdə yerləşir.
• Sutkada əslində 24 saat yox, 23 saat 56 dəqiqə 4 saniyə var.
• Hazırda Yer ətrafında diametri 10 santimetrdən çox olan 22 mindən çox süni obyekt fırlanır və bütün bunların demək olar ki, 90%-i kosmik tullantıları olan raket və peyklərin tullantılarıdır.
• Uzaq keçmişdə planetimizin atmosferində daha çox oksigen olmuşdur. Alimlər hesab edirlər ki, dinozavrların bu qədər nəhəng ölçülərə çatmasının səbəbi də bu olmuşdur.
• Sakit Okeanın sahəsi bütün Yer kürəsinin quru sahəsinini ümumi sahəsindən çoxdur.
• Alimlərin fikrincə, ümumilikdə dünya okeanlarının sularında bakteriyadan tutmuş balıq və məməlilərə qədər 1,2 milyona yaxın müxtəlif canlı növü yaşayır.
• Yerin ərimiş nüvəsinin temperaturu təxminən Günəşin səthinin istiliyinə bərabərdir.
• Yer üzündə indiyə qədər qeydə alınan ən aşağı temperatur (-89,2 dərəcə) Antarktidada, ən yüksək temperatur isə (+57,8 dərəcə) isə Liviyanın Əl-Əziziya şəhərində qeydə alınmışdır.
• Planetimizin qitələri ildə təxminən 2 santimetr sürətlə hərəkət edir.
• Yerin maqnit sahəsi Günəşin yüksək enerjili hissəciklər tərəfindən davamlı bombardmanına qarşı qalxan rolunu oynayır. Bu sahə Yerin daxili nüvəsindən günəş küləyi ilə toqquşduğu sərhədə qədər uzanır.
• Bəşər tarixi boyunca Yer kürəsində təxminən 106 milyard insan yaşamışdır.\

Elşad Səfərov