40 min insanın ölümünə səbəb olan terror təşkilatı PKK HAQQINDA BİLMƏDİKLƏRİMİZ

Lent.az "Bioqrafiya" rubrikasında terror təşkilatı olan PKK haqqında məlumat verir.

- PKK nədir və bu qısaltma nə deməkdir?

PKK – Kürdüstan Fəhlə Partiyası anlamına gəlir (türk. Partiya Karkerên Kurdistanê). Marksist-leninçi ideologiyaya əsaslanan silahlı kürd separatçı təşkilatdır.

- PKK nə zaman və kim tərəfindən yaradılıb?

PKK 27 noyabr 1978-ci ildə Abdullah Öcalan tərəfindən Türkiyənin Diyarbakır vilayətinin Lice rayonunun Fis kəndində yaradılıb.

- PKK-nın yaranmasının əsas səbəbləri nələr idi?

PKK-nın yaranması “etnik kürd kimliyinin tanınmaması, siyasi və mədəni haqların məhdudlaşdırılması və sol ideologiya ilə birləşmiş bir kürd inqilabı arzusu” ilə əlaqədar idi.

- PKK-nın ideologiyası nədir?

Əvvəllər marksist-leninçi ideologiyanı mənimsəyən PKK sonradan “demokratik konfederalizm” adlandırılan, mərkəzsizləşmiş, özünüidarə sistemini təbliğ edən modelə keçib.

- PKK-nın silahlı mübarizəsi nə zaman başlayıb?

PKK 1984-cü il 15 avqustda Şemdinli və Eruh qəsəbələrinə hücum etməklə silahlı fəaliyyətə başlayıb.

- PKK-nın əsas məqsədi nə olub?

Başlanğıcda müstəqil Kürdüstan dövləti yaratmaq idi. Daha sonralar bu məqsəd “Türkiyənin cənub-şərqində avtonom, mədəni və siyasi haqlara sahib bölgə” tələbiylə dəyişdirildi.

- PKK-nın qurucusu və lideri kimdir?

Təşkilatın əsas qurucusu və ideoloji rəhbəri Abdullah Öcalandır.

- Abdullah Öcalan harada və necə həbs olunub?

Öcalan 1999-cu ildə Keniya paytaxtı Nayrobidə Türk kəşfiyyatının əməliyyatı ilə tutulub və Türkiyəyə gətirilib.

- PKK hansı ölkələrdə fəaliyyət göstərib?

PKK-nın əsas fəaliyyəti Türkiyədə olsa da, İraqın şimalında, Suriyada və Avropa ölkələrində də təşkilati struktur və əlaqələri mövcud idi.

- PKK-nın xarici dəstəkçiləri olubmu?

Fərqli dövrlərdə bəzi dövlət və qeyri-dövlət aktorlarının dolayı və ya birbaşa dəstəyi olduğu iddia olunub. Xüsusilə Suriya, İran və zaman-zaman Avropadakı bəzi dairələrlə əlaqələr gündəmdə olub.

- PKK hansı beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən terror təşkilatı kimi tanınıb?

PKK Türkiyə, ABŞ, Avropa İttifaqı və NATO tərəfindən terror təşkilatı kimi tanınıb.

- PKK-nın İraq və Suriyadakı bölmələri hansılar idi?

İraqda PKK-nın əsas qüvvələri Kandil dağlarında yerləşir. Suriyada isə onunla əlaqəli olduğu bildirilən YPG (Xalq Müdafiə Vahidələri) fəaliyyət göstərirdi.

- PKK-nın qadın qanadı varmı?

Bəli. PKK-nın qadın üzvləri təşkilatın fəal hissəsidir və YJA-Star (Azad Qadınlar Birliyi) adı ilə fəaliyyət göstərirlər.

- PKK-nın iqtisadi qaynaqları nələrdir?

Narkotik ticarəti, şantaj, ianələr və Avropadakı diasporanın maliyyə dəstəyi əsas maliyyə mənbələri kimi göstərilir.

- PKK-nın həyata keçirdiyi ən tanınmış hücumlar hansılardır?

Çoxsaylı hücumlar olsa da, 1993-cü ildə Bingöldə 33 əsgərin şəhid edildiyi pusqu, 2008-ci ildə Aktütün karakoluna hücum və Ankara, İstanbul kimi şəhərlərdə həyata keçirilən bombalı hücumlar önəmlidir.

- Türkiyə dövləti PKK-ya qarşı hansı əməliyyatlar keçirib?

1990-cı illərdən bu yana çoxsaylı hərbi əməliyyatlar keçirilib. Ən irimiqyaslıları “Zeytun Budağı”, “Pençe-Kilit”, “Pençe-Şimşek” əməliyyatları olub.

- PKK ilə Türkiyə dövləti arasında danışıqlar aparılıb?

Bəli, 2009-2015-ci illər arasında “Çözüm Süreci” (Həll Prosesi) adlanan sülh danışıqları baş tutub, lakin uğursuz nəticələnib.

- PKK-nın gənclərlə bağlı siyasəti necə olub?

Təşkilat müxtəlif yollarla gəncləri cəlb etməyə çalışıb; bəzən könüllü, bəzən məcburi şəkildə silahlı dəstələrə üzv olmağa məcbur edilib.

- PKK ilə əlaqəli digər təşkilatlar hansılardır?

KCK (Koma Civakên Kurdistan), YPG, PJAK (İranda fəaliyyət göstərir), HPG (PKK-nın silahlı qanadı) əsas əlaqəli təşkilatlardır.

- PKK-nın Avropa ölkələrindəki fəaliyyəti nədən ibarətdir?

Diaspora üzərindən təşkilatlanma, fondlar toplama, mətbuat və sosial media təbliğatı, mitinqlər və lobbiçilik fəaliyyəti əsas fəaliyyət sahələridir.

- PKK-nın media qurumları varmı?

Bəli. Əvvəllər “Roj TV”, “Med Nuçe” kimi kanallar və veb saytlar vasitəsilə təbliğat aparılıb.

- PKK-nın simvolları və bayraqları hansılardır?

Sarı fonda qırmızı ulduz və yaşıl rənglərlə bəzədilmiş bayraq, həmçinin Abdullah Öcalanın şəkli tez-tez istifadə olunurdu.

- PKK ilə HDP (Xalqların Demokratik Partiyası) arasında əlaqə varmı?

Türkiyə dövləti HDP-nin PKK ilə ideoloji yaxınlıqda olduğunu iddia edir, lakin HDP bunu rədd edir və demokratik siyasi partiya olduğunu bildirir.

- PKK-nın üzvlərinin sayı təxminən nə qədər idi?

Müxtəlif mənbələrə görə 5.000 – 10.000 arası aktiv döyüşçüsü olduğu bildirilir. Bu say illərə və əməliyyatlara görə dəyişir.

- PKK-ya qarşı beynəlxalq ictimaiyyətin mövqeyi necədir?

Əksər Qərb ölkələri PKK-nı terror təşkilatı kimi tanıyır, lakin Suriyada YPG-yə dəstək verilməsi bu münasibəti mürəkkəbləşdirib.

- PKK-nın səbəb olduğu insan tələfatı nə qədərdir?

1984-cü ildən bu yana təxminən 40.000-dən çox insanın (əsgər, polis, mülki və PKK üzvü daxil olmaqla) həyatını itirdiyi bildirilir.

- PKK-nın dağılması və zəifləməsi üçün hansı addımlar atılıb?

Hərbi əməliyyatlar, beynəlxalq təcrid, iqtisadi kanalların bağlanması, sülh danışıqları və ideoloji mübarizə əsas tədbirlər olub.

- PKK nə vaxt özünü buraxdı?

PKK 12 may 2025-ci ildə özünü buraxıb.