525 ci qəzet “Vüqarlı Dəstə kəndi” adlı kitabı çapdan çıxıb

Bu günlərdə Əsəd Quliyev, Nizami Həsənov, Məcid Abdullayevin birgə qələmə aldıqları “Vüqarlı Dəstə kəndi” adlı kitabı çapdan çıxıb. Kitabda Dəstə kəndinin tarixi, abidələri, keçmişi və günü barədə ətraflı məlumat verilib. Bildirilib ki, rayon mərkəzindən 12 kilometr cənub-şərq tərəfdə, Arazın sol qolu Vənəndçayın sağ sahilində yerləşən Dəstə kəndi orta əsrlər zamanı Ordubad bölgəsinin inkişaf etmiş yaşayış məskənlərindən biri olub. Ərazisində arxeoloji tədqiqatlar aparılmadığı üçün yaranma tarixi haqqında konkret fikir söyləmək mümkün olmasa da, kənddə indiyədək qalan tarixi-mədəniyyət abidələri sübut edir ki, Dəstə nəzərə çarpacaq bir inkişaf yolu keçib.

Kitabın ön söz müəllifi, fəlsəfə elmləri doktoru Məmməd Razi qeyd edib ki, XVIII, XIX əsrlərdə ölkəmizin və xalqımızın tarixi ilə bağlı obyektiv, reallıqları özündə əks etdirən tarix kitablarına, tarixi mənbələrə rast gəlmək olmur. Tariximiz ya ərəb, ya fars, ya da orta əsr səyyah missionerlərin daha çox subyektiv mülahizə və xatırlatmalar, epizodlar şəklində qənaətləri kimi verilib.  XIX əsrdə rus işğalı ilə Qafqaza ayaq basmış rus alim və araşdırmaçılarının nəşr etdirdikləri məlumat və tarix kitablarında türk-müsəlman mədəniyyətinə ən yaxşı mənada xristian biganəliyi ilə yanaşmaq və daha çox erməni qriqoriyan mədəniyyətinə təəssübkeşlik və Qafqazda iki xalqı bir-birinə qarşı qoymaqla özlərinin burada ağalığını təmin etmək maraqları dayanıb. 

O qeyd edib ki, kitabda Dəstə kəndinin tarixi, coğrafiyası, memarlıq abidələri, ictimai və dini tikililəri, adət-ənənələri, etnoqrafiyası, kəndin tanınmış elm, sənət, ədəbiyyat adamları haqqında müfəssəl məlumatlar verilib. Dəstə kəndində idarəçilik, təhsil, səhiyyə, kənd təsərrüfatı sahələrinin inkişafı və real vəziyyəti, əldə olunmuş uğurlar və məxsusi özəlliklər haqqında dolğun məlumatlar verilir: “Bu kitab Azərbaycan dünyasının kiçik bir modelidir. Kitabda Dəstə kəndi haqqında istənilən məlumatlarla tanış olmaq mümkündür desək, yanılmarıq. Kitab bir neçə fəsillərə bölünüb. Hər bir fəsildə ayrı-ayrı sahələrdən bəhs olunur. Kitabın bir özəlliyi də ondan ibarətdir ki, bu kitabda Dəstə kəndi haqqında indiyədək alim və tədqiqatçılar tərəfindən aparılan araşdırma, yazılar, qeyd olunan fikir və mülahizələr araşdırılıb tədqiq olunaraq ardıcıllıqla ayrıca fəsildə yerləşdirilib. Bu cür əhatəli və indiyədək kompleks şəkildə araşdırılmayan məlumat kitabının yazılması həqiqətən böyük zəhmət, güclü iradə və səbr tələb edir”.

“Vüqarlı Dəstə kəndi” adlı kitabda qeyd olunub ki, Dəstə kəndi orta əsrlər zamanı mühüm ticarət-karvan yollarının keçdiyi bir ərazidə yerləşdiyindən, sufi şeyxləri isə öz ideyalarını daha çox insanın, xüsusilə müxtəlif ölkələrdən olan adamların arasında yaymaq üçün maraqlı olduqlarından, bu məqsədlə də xanəgahlarını gediş-gəlişin çox olduğu, əhalinin sıx toplaşdığı yerlərdə yaratdıqlarından bu yaşayış məskənində və onun ətrafında sufi yaşayış yerlərinin yaradılması təbii hal kimi görünür. Kənddən bir az şimalda, Vənəndçay vadisində orta əsrlər zamanı fəaliyyət göstərən xanəngahlar da bunu təsdiq edir.