525ci qəzet Rusiyanın müharibə xərcləri qorxunc həddə çatıb

Xaqani CƏFƏRLİ

Rusiyanın Ukraynaya qarşı 24 fevral 2022-ci ildə başlatdığı geniş miqyaslı müharibə 34 aydır ki, davam edir. ABŞ-nin müdafiə naziri Lloyd Ostin bildirib ki, 2022-ci ilin fevralından bu yana Rusiya ən azı 700 min hərbçisini itirdiyi müharibəyə 200 milyard dollardan çox pul xərcləyib.

Son aylar Rusiyanın müharibə xərcləri kəskin artıb. Belə ki, üçüncü rübdə "milli müdafiə" başlığı altında büdcə xərcləri 4.328 trilyon rubla çatıb. Belə görünür ki, ikinci rüblə müqayisədə üçüncü rübdə hərbi xərclər 80 faiz, illik ifadədə isə 53 faiz artıb. Məlumatlara görə, iyul-sentyabr aylarında Rusiya hökuməti ordunun saxlanmasına və silah alınmasına orta hesabla həftədə 329 milyard rubl, bir gündə 47 milyard rubl, bir saatda isə 1.96 milyard rubl xərcləyib. Üstəlik, bu, hərbi məqsədlərlə xərclənən büdcə vəsaitlərinin açıqlanan hissəsidir. İctimaiyyətə açıqlanmayan, məxfi statistikanın daha yüksək olduğu şübhəsizdir.

Hətta rəsmi məlumatlar belə, hərbi xərclərin nə qədər artdığını göstərir. Hərbi xərclərin qorxunc miqyası digər sahələrlə ayrılan büdcə vəsaiti ilə müqayisədə daha aydın görünür. Məsələn, Rusiyanın bir rüblük hərbi xərci ölkənin bütün ali təhsil müəssisələrinin üç illik büdcəsi, "Səhiyyə" milli layihəsinin 15 illik büdcəsinə bərabərdir.

"Xarici ölkələrlə hərbi əməkdaşlıq" maddəsi üzrə rüblük xərclər, o cümlədən, İrandan pilotsuz uçuş aparatlarının və Şimali Koreyadan mərmilərinin alınması üçün xərclər də rekord həddə çatıb. Bütövlükdə yanvar-sentyabr aylarında hərbi məqsədlər üçün 7.1 trilyon rubl və ya bütün federal büdcə xərclərinin 27 faizi xərclənib. Bu ilin sonuna qədər bu məbləğin 11.5 trilyona qədər artacağı gözlənilir. Halbuki cari ilin büdcə qanununda müdafiə xərcləri üçün 10.7 trilyon rubl nəzərdə tutulmuşdu.

Gələn il üçün hərbi xərclərin daha da artırılaraq 13.49 trilyon rubla çatdırılmasını nəzərdə tutur. Büdcədə hərbi xərclərin payı bununla 32.5 faizə çatıb.

Bütün bunlar isə büdcənin neft və qaz gəlirlərinin azaldığı bir dövrdə baş verir. Bu ilin noyabr ayında neft və qaz gəlirləri ötən ilin eyni ayı ilə müqayisədə 21 faiz azalıb.

Ekspertlər hesab edir ki, neftin qiyməti büdcə üçün problemə çevrilir. Noyabr ayında "Urals" markalı neftin bir barreli orta hesabla 63,48 dollara satılıb ki, oktyabr ayı ilə müqayisədə 2 faiz, ötən illə müqayisə də 12 faiz aşağıdır. Bir neçə gün öncə Rusiyanın neft nəhəngi "Rosneft" şirkətinin direktorlar şurasının sədri İqor Seçin qarşıdakı iki ildə brent markalı neftin bir barelinin qiymətinin 50-60 dollara düşə biləcəyi ilə bağlı xəbərdarlıq edib. Bu isə Rusiyanın "Urals" markalı neftinin qiymətinin 45-50 dollara enməsi deməkdir. Üstəlik də, sanksiyalar neft sənayesinin xərclərini artırır və "qara qızıl"ın hasilatı daha da bahalaşır. Belə bir şəraitdə isə hərbi xərclərin qorxunc həddə çatması Rusiyada iqtisadiyyatın çöküşünü qaçılmaz edir.