ABŞ Pakistan münasibətlərində istiləşmə: İran və Çin iki əsas amil olaraq qalır

Pakistan Silahlı Qüvvələrinin baş komandanı, marşal Asim Munir Vaşinqtonda ABŞ prezidenti Donald Trampla Ağ Evdə iki saata yaxın davam edən təkbətək görüş keçirib.

Bizimyol.info xəbər verir ki, Pakistan ordusunun mətbuat xidməti (ISPR) bildirib ki, əvvəlcə bir saat nəzərdə tutulan görüş kabinetdə nahar zamanı başlayıb və daha sonra Oval Ofisdə davam edib.

ISPR-in məlumatına görə, görüşdən sonra Munir Trampın Hindistan və Pakistan arasında may ayında baş verən dörd günlük hərbi qarşıdurmadan sonra atəşkəsin bərpasına göstərdiyi səylərə görə təşəkkürünü bildirib. Tramp isə Pakistanın terrorizmlə mübarizədə əməkdaşlığını yüksək qiymətləndirib.

Ağ Ev görüşlə bağlı rəsmi açıqlama yaymasa da, Tramp jurnalistlərə qısa bəyanat verərək Munirlə görüşdən məmnun qaldığını bildirib və “onunla görüşmək mənim üçün şərəf idi” deyib.

Lakin bu yaxınlaşma fonunda Tramp İsrail ilə İran arasında davam edən hərbi münaqişəyə də toxunub və ABŞ-ın bu münaqişəyə qoşula biləcəyini istisna etməyib. O bildirib ki, “pakistanlılar İranı çox yaxşı tanıyır” və “narahatdırlar”.

Analitiklərə görə, ABŞ-la münasibətləri yaxşılaşdırmağa çalışan Pakistan üçün bu, iki əsas çağırışı – İranla bağlı gərginliyi və Çinə olan yaxınlığı – diqqət mərkəzinə gətirir. Bu məsələlər İslamabadın xarici siyasət kursunu ciddi şəkildə sınağa çəkə bilər.

ISPR-ə əsasən, Munir görüşdə ABŞ-Pakistan əməkdaşlığını genişləndirmək üçün iqtisadi inkişaf, süni intellekt, enerji, kriptovalyutalar və yeni texnologiyalar sahələrini müzakirə edib. Bununla yanaşı, İran və İsrail arasında artan gərginlik də ətraflı müzakirə olunub. Hər iki tərəf problemin sülh yolu ilə həllini dəstəklədiklərini bildirib.

Munirə Pakistanın Milli Təhlükəsizlik üzrə müşaviri və eyni zamanda kəşfiyyat xidməti ISI-nin rəhbəri general Asim Malik də müşayiət edib. Tramp isə görüşə Dövlət katibi Marko Rubio və Yaxın Şərq üzrə baş danışıqlarçısı Stiv Vitkofu da qatıb.

Mənbələr bildirir ki, görüşün mediaya qapalı keçirilməsi, tərəflərin müzakirə olunan mövzularda ehtiyatlı davranmaq istədiklərinə işarə edib. Şərhçilər ehtimal edir ki, ABŞ Pakistanın İranda mümkün hadisələrdə rolu ilə maraqlanır.

Axşam saatlarında isə Munir Pakistan səfirliyinin təşkil etdiyi şam yeməyində ABŞ-dakı siyasət institutları və diplomatik çevrələrin təmsilçiləri ilə görüşüb. Orada Munir Tramp ilə görüşün “fantastik keçdiyini” deyib və Bayden administrasiyası dövründə münasibətlərin “ən pis” səviyyədə olduğunu qeyd edib.

Ekspertlərə görə, bu görüş Pakistan üçün ABŞ ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılması baxımından əhəmiyyətli nailiyyətdir. Tarixən ABŞ-Pakistan əməkdaşlığı sıx olub – xüsusilə SSRİ-nin Əfqanıstana müdaxiləsi və 11 Sentyabrdan sonra terrorla mübarizə çərçivəsində.

Buna baxmayaraq, Vaşinqton tez-tez İslamabadı “ikili oyun” oynamaqda ittiham edib. Pakistan isə öz növbəsində ABŞ-ı yalnız tələb etməkdə, lakin regionda çəkdiyi itkiləri və qeyri-sabitliyi qəbul etməməkdə günahlandırıb.

Stimson Mərkəzindən Elizabet Trelkeld və DC-də yerləşən ekspert Səhar Xan bildiriblər ki, bu görüş münasibətlərin istiləşdiyini göstərsə də, hələ dostluqdan söhbət gedə bilməz. Xan bildirib ki, Tramp qeyri-sabit olsa da, Pakistan onunla anlaşma əldə etməyə çalışmalıdır. “İslamabad ABŞ-ın Pakistana yalnız Hindistan, Çin və ya Əfqanıstan prizmasından baxmasını dayandırmağa çalışmalıdır,” – deyə o vurğulayıb.

Bununla belə, Çin faktoru məsələnin əsas çətinliklərindən biridir. Pakistan Çinlə dərin iqtisadi və hərbi tərəfdaşlıq münasibətlərinə malikdir. Çin, xüsusilə 62 milyard dollarlıq Çin–Pakistan İqtisadi Dəhlizi (CPEC) layihəsinə böyük sərmayə qoyub. Həmçinin Pakistanın hərbi texnikasının 80%-dən çoxu Çindən alınır. Son Hindistanla qarşıdurmada Çin istehsalı olan texnikanın effektivliyi diqqət çəkib.

Ekspert Məhəmməd Fəysal qeyd edir ki, ABŞ və Çin Pakistan üçün hər biri özünəməxsus əhəmiyyət daşıyır. Bu isə İslamabada hər iki güclə diplomatik manevr sahəsi qazandırır.

İran məsələsi isə xüsusilə həssasdır. Pakistan həm İranla sərhəddədir, həm də ölkə əhalisinin 15–20 faizi şiədir və İrana dini baxımdan yaxınlıq göstərir.

İyun ayının 13-də İsrailin hava zərbəsi nəticəsində İran Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi general Məhəmməd Baqiri həlak olub. Bundan əvvəl Munir və Pakistanın Baş naziri Şahbaz Şərif İrana səfər edərək Baqiri ilə görüşmüşdülər.

İsrailin son hücumlarından sonra Pakistan rəsmi şəkildə İranın özünü müdafiə haqqını tanıdığını və İsrailin hücumlarını “ərazi suverenliyinin pozulması və təxribat” adlandırdığını bildirib.

Səhar Xan bildirir ki, Pakistan üçün İranla qarşıdurma riski qəbulolunmazdır. “Pakistanın daxili problemləri fonunda qərb sərhədində yeni düşmən istənilmir. İslamabad münaqişənin yayılmamasında vasitəçi rolunu oynamaqda maraqlıdır,” – deyə o əlavə edib.

Eyni zamanda, İranla gərginliyin Pakistanda məzhəbi gərginliklərə səbəb ola biləcəyi ehtimalı da İslamabadın mövqeyini ehtiyatlı saxlamasına səbəb olur.

Qadir, Bizimyol.info