“Adam tərbiyəsiz olmaz! Onu ən ağır şəkildə və publik biabır edəcəm!” “Park”ın baş redaktorundan tənqidlərə cavab

“Park” Nəşriyyatında çapdan çıxan “Müstəqillik dövrünün ən yaxşı hekayələri” və “Müstəqillik dövrü Azərbaycan poeziyasının ən yaxşı şeirləri” kitabları ədəbi mühitin bəzi nümayəndələri və sosial şəbəkə istifadəçiləri tərəfindən birmənalı qarşılanmadı. Kimisi siyahının tərtibatından, kimisi isə kitabların adındakı “ən yaxşı” sözlərinə görə tənqidi fikirlər səsləndirib.
Bununla bağlı Kulis-ə danışan nəşriyyatın baş redaktoru, yazıçı Nadir Yalçın “Park”da çıxan “Müstəqillik dövrünün ən yaxşı hekayələri” və “Müstəqillik dövrü Azərbaycan poeziyasının ən yaxşı şeirləri” kitablarına daxil edilən müəlliflər və nümunələr tək bir nəfərin, üç nəfərin rəyi ilə formalaşmadığını bildirib.
O, müəlliflərin seçilmə prinsipindən bəhs edib:

“Birincisi, müəlliflərin bu günə qədər ədəbi mühitdə tutduğu yer, əsərlərinin müxtəlif çalarlar yaratmaq, ümumi ədəbi mənzərəyə təsir etmək, özündən sonra yazılanlara istiqamət vermək kimi bədii, estetik və ideya gücü, həmçinin onların haqqında kritiklərin, tənqidçilərin, ədəbiyyatşünasların bu və ya digər şəkildə rəyləri nəzərə alınıb. Bundan yola çıxıb deyə bilərik ki, o müəlliflər və nümunələr hamıdan əvvəl ədəbi kriteriyaların seçimidir.
İkinci məsələ, bəzilərinin dırnaqarası yanaşdığı “konfidensial” sözü ilə bağlıdır. Həqiqətən, nəşriyyatın təsisçisi Şəhriyar del Gerani, direktoru Vüqar Van və baş redaktor kimi mənim rəyimdən daha çox redaksiya heyətinin fikirləri nəzərə alınıb. Hazırda o qədər özünə hər şeyi yaraşdıran, abır-həya libasını çoxdan soyunan bəzi dırnaqarası cızma-qaraçıların əlindən həmin şəxslərin kimliyini açıqlamaq olmur. Sonra utanmadan gedib həmin adamların yaxasından yapışacaqlar. Kiminsə yaxasını ələ vermək haqdan deyil”.
Nadir Yalçın “ən yaxşı” sözləri ilə bağlı nəşriyyata ünvanlanan tənqidlərə də cavab verib:

“Üçüncü məsələ, çoxuna qəribə gələn “ən” ədatıdır. Əvvəlcə onu deyim ki, dünyanın müxtəlif nəşriyyatları, dərgiləri, məcmuələri, ədəbi birlikləri, agentlikləri “best of poems”, “best of stories” adı altında müxtəlif siyahılarla, hökmlərlə çıxış edirlər. Bu, indinin söhbəti deyil, uzun illərin ənənəsidir. Heç bir siyahı tam obyektiv olmadığı kimi, bu siyahıları da subyektivliyə görə ittiham etmək düzgün deyil. Hər “ən yaxşı” antologiya redaktor seçimlərinə bağlıdır və standartlar, zövq, ədəbi cərəyanlar və kontekst bu məsələdə böyük rol oynayır. Eyni dönəmdə müxtəlif nəşriyyatlar başqa “ən yaxşılar” seçə bilər, çünki seçim istiqamətləri (tematik, yerli dillər, janr üstünlükləri) fərqlidir. “Ən yaxşı” demək sabitqədəm həqiqət demək deyil, illər keçdikcə məzmun qiymətləndirilməsi dəyişir.
“Park”dan tələb edilir ki, niyə kitabın adında, annotasiyada bu seçimin “nəşriyyatın fikrincə” olduğu qeyd olunmayıb. Əgər bir kitabın üzərinə “ən yaxşı sözü yazılıbsa” və eyni zamanda nəşriyyatın loqosu varsa, deməli, bütün seçimlər o loqoya mənsub nəşriyyatın qəanətidir, “məncə”, “fikrimcə” sözlərinə nə ehtiyac var?
Azərbaycan dilini pis bilmirik. Orda yazılmayıb ki, “Müstəqillik dövrünün “yalnız” ən yaxşı hekayələri”, yazılıb ki, “Müstəqillik dövrünün ən yaxşı hekayələri”. Ən yaxşıların yalnız bu kitabda olduğu iddiası ilə çıxış etməmişik, bu kitabda olmayan ən yaxşılarla da razılaşırıq. Kimin ədəbi təəssübkeşliyinə, ədəbi vicdanına toxunursa, getsin, başqa bir siyahı tərtib etsin. Tutaq ki, 50 ən yaxşı hekayənin olduğunu düşünürsə, 33-nü biz bir yerə yığdığımız halda, 17-ni də o toplasın.
“Park” ensiklopediya, çoxcildlik çıxarmayıb, almanax çıxarıb!
Ümumiyyətlə, kiməsə “siyahıda mən niyə yoxam?” sualını ünvanlamaq cılızlıq əlamətidir”.
Müsahibimiz son günlər sosial şəbəkədə yayılan “kruq ədəbiyyatı” ifadəsinə də münasibət bildirib: “Digər “tən oxlarından” biri dəstəbazlıq söhbəti ətrafında gedir. Əvvəlcə, onu deyim ki, nəşriyyatın idarə heyətindən kiminsə ədəbi təxəllüsü ilə “məzələnən” görsəm, onu ən ağır şəkildə və publik biabır edəcəyəm. Adam tərbiyəsiz olmaz. Dinmədikcə ləyaqət çatışmazlığı yaranır bəzilərində. Sözün var, söz danış, yoxsa təxəllüsün hərflərini dəyişib zəvzəmək nə demək? Bu heç...
“Kruq” eyhamı ilə ürək bulandıranlar isə siyahı ilə tanış olub əllərini vicdanlarının üzərinə qoysunlar. Siyahıda müəlliflərin bir çoxu ilə nadir hallarda üzbəüz gəlirik. Bəziləri cavan yaşda dünyasını dəyişib. Eləsi var şəxsi münasibətlərdə bir o qədər istilik yoxdur. Həmin siyahıdakıların böyük əksəriyyəti Şəhriyar, Vüqar, mən və redaksiya heyətinin yaradıcılığı haqqında bir cümlə belə pis və ya yaxşı bir şey deməyiblər. İndi baxın, sizsiniz ədəbi vicdansız, ya biz?
“Kruq” məsələsi ilə bağlı təfərrüata varmaq yersizdir. Bir adam ki, ürəyini qara fikirlərlə doldurub, ona nə desən də, xeyiri olmayacaq”.
Nadir Yalçın qadın yazarların almanaxlarda sayca az olmasına belə aydınlıq gətirib: “Digər məsələ qadın imzalarla bağlıdır. Onların bəzilərinin “Kulis”dəki müzakirəsini oxudum. Xeyli adekvat cavablar var.
Şəxsən mən bəzi qadın yazarların həm şeir, həm nəsr almanaxına əlavə edilməsini təklif etmişdim. Lakin müzakirələr bu siyahının üzərində dayandı. Kifayət qədər qiymətli qadın müəlliflərimiz var. Onlar da “ən yaxşı”lar siyahılarına şəksiz layiqdirlər. Lakin bəzən elə adamların narazılıqlarını eşidirəm ki, yazıçı və şair kimi dördüncü dəfə 11-lik və 33-lük tərtib edilsə belə, o siyahıda olmayacaq. Bundan əvvəlki cümləni dörd-beş dəfə oxuyub əzbərləyin. Bu, belə.
Bəziləri kitaba daxil olan müəlliflərə yazıb ki, almanaxa düşmək üçün nə qədər pul vermisən? Bax, belə iyrənc, anti-insani yanaşmaları görəndə təəccüblənməmək lazımdır. Çünki indiyə qədər bir çox işbazlar, pulgir “maşenniklər” ciblərini doldurub belə almanaxlar çıxarıblar. Camaatda da belə fikir formalaşıb. Amma məsələnin üzün-astarın bilmədən şər atmaq qələt işdir, növbəti tərbiyəsizlikdir”.
Nəşriyyatın baş redaktoru şeir almanaxında “niyə əruz vəznində şeir yoxdur?” sualına bu cür cavab verib: “Klassik şeir forması kimi əruz əvəzedilməzdir və abidədir. Ən gözəl şeirləri əruz vəznində oxumuşuq. İndiki dövrdə İlqar Fəhmi, Arif Buzovnalı, Kamal Hüseynzadə və digər əruzda yazan şairlər var, sevilirlər. Amma adın çəkdiyim şəxslər də bilir ki, məcmuələr, nəşriyyatlar belə toplular yaradanda bir estetik yol, konsepsiya seçir və o xətlə irəliləyir. Kağız üzərində səmanı təsvir edərkən mavi rəngin üzərinə qırmızı boya çəksən, necə görünər? Anormal. Ona görə də nəşriyyat adından bildirirəm ki, əruz nümunələrinin kitabda olmaması əruz şeirinə və onun yaşayan nümayəndələrinə diqqətsizlik yox, konsepsiyadan kənara çıxmamaq cəhdidir. Gələcəkdə qəzəllərdən ibarət bir kitabın çapı nəşriyyatın plan siyahısında var”.
Nadir Yalçın qələm adamlarına müraciət edib: “Üzümü tuturam qələm adamlarına. Yoldaşlar, Allah qoymasa, yerlə, göylə əlləşən adamlarsınız. Qələminizin bərəkətini kinlə, qaramatla qaçırmayın. Üç nəfər sizdən biri birləşib nəşriyyat yaradıb, iş görür, nəsə eləməyə çalışır, maddi və mənəvi əngəllərlə vuruşur. Kiminsə kölgəsini baltalamaq, ətəyindən dartmaq heç bir kitabda yazılmayıb”.