Alimlər Yerin daxilində gedən prosesləri izləyiblər

AzVision.az xəbər verir ki, Böyük Britaniyanın Koventri Universiteti və Fransanın İntensiv Maqnit Sahələri Milli Laboratoriyasının fizikləri Yerin maqnit sahəsinin planetin daxili cərəyanlarına necə təsir edə biləcəyini araşdırıblar. Təcrübəyə “Kiçik Yer” adı verilib.
Tədqiqat zamanı elm adamları Yerin maqnit sahəsinin daxili planet axınına necə təsir göstərə biləcəyini simulyasiya edən eksperimental cihaz qurublar. Həmin qurğunun işindən əldə olunan sübutlara əsaslanan alimlər, nəzəri proqnozlar və Yerin peyk müşahidələri arasında uyğunsuzluq müşahidə ediblər.
Yerin daxili nüvəsi adətən qaynar metal kürə kimi təsəvvür olunur. Mantiyanın altında yerləşən xarici nüvə daha soyuq maye metaldan ibarətdir. Hər iki nüvə fırlandıqca elektrik cərəyanı yaranır ki, bu da öz növbəsində maqnit sahəsinin yaranmasına səbəb olur.
Alimlərin dediyinə görə, Yerin daxilindəki axınları təsvir edən modellər adətən onların maqnit sahəsinin necə təsir göstərdiyini açıqlamır. Bunu daha ətraflı başa düşmək istəyən alimlər planetin daxili mexanizmini dəqiq simulyasiya edən cihaz düzəldiblər.
Komanda qismən sulfat turşusu ilə doldurulmuş və güclü maqnit sahəsinin içərisinə yerləşdirilmiş çəndən istifadə edərək gəmini Yerin modeli kimi təsvir edib. Yarana axınların ölçülməsi üçün lazerdən istifadə olunub. Güclü maqnit sahəsi yaratmaq üçün mütəxəssislər aparatlarını Fransanın Qrenobl şəhərindəki Yüksək Maqnit Sahəsi Laboratoriyasının daxilində nəhəng bir maqnitin yaratdığı maqnit sahəsinə yerləşdiriblər. Cihaz daha böyük maqnit sahəsinin içərisinə fırlanan böyük çəni yerləşdirməyə imkan verdi.
Tədqiqatçılar real təbii şəraiti daha yaxşı simulyasiya etmək üçün çəni mərkəzdən qızdırblar, həmçinin yuxarı yarımkürəyə hamar dib forması verərək onun üzərinə su ilə doldurulmuş çən qoyublar. Bu mürəkkəb quruluş soyuqlaşma üçün nəzərdə tutulub. Son addım, lazerin prosesin dinamikasını görməsi və ölçməsi üçün mayeyə kiçik şüşə hissəciklərinin əlavə edilməsi olub.
Alimlər cihazdan mayelərin hərəkət istiqamətini və çənin içərisində iki əsas nöqtədə sürətini müəyyənləşdirmək üçün istifadə ediblər. Onlar aydınlaşdırıblar ki, yaratdıqları qurğu Yerin daxilindəki cərəyanların hərəkətini əvvəllər olduğundan daha dəqiq təsvir edən yeni nəzəriyyələr hazırlanmasına təkan verə bilər.
Sahil İsgəndərov
AzVision.az