“Allahın düşmənləri“ kimlərdir?“ Çeçen müftisinin bəyanatı Rusiyada qalmaqal yaratdı

"Mən yəhudiləri deyil, Qərbin şeytani qüvvələrini nəzərdə tutmuşam..."

Çeçenistanın baş müftisi Salah-Hacı Mejiyev "Çeçen tarixi. Müharibə və sülh" adlı televiziya tok-şouda çıxışı zamanı “Allahın qədimdən bəri düşmənləri var - yəhudilər və onların doğurduğu cərəyanlar, məsələn, ateizm" ifadəsini işlədib.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "kommersant.ru" nəşri yazıb.

Antisemitizm ittihamı və Moskvanın sərt reaksiyası

Mejiyevin televiziya verilişində səsləndirdiyi fikirlər Rusiya ictimaiyyətində ciddi rezonans yaradıb. Müftinin bu fikirləri Rusiya mediasında "orta əsr təfəkkürünün əks-sədası" kimi qiymətləndirilib.

Salah Mejiyev təkcə dini lider deyil, həm də Çeçenistan Respublikasının başçısı Ramzan Kadırovun müşaviri, Çeçenistan Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin sədri və Qafqazdakı Koordinasiya Mərkəzinin rəhbəridir. O, 2023-cü ilin sentyabrında Rusiya prezidenti Vladimir Putinin imzası ilə fəxri fərmanla təltif edilib. Kadırov onu "çeçen cəmiyyətində islamın möhkəmlənməsinə böyük töhfə verən şəxsiyyət" kimi təqdim edir.

Ancaq bu dəfə Mejiyevin çıxışı həm Moskva, həm də beynəlxalq dini dairələrdə ciddi narazılıq doğurub. Rusiyanın baş ravvini Berl Lazar bəyan etdi ki, "bu sözlər yalnız yəhudi xalqına deyil, bütövlükdə Rusiyanın çoxillik dini həmrəyliyinə təhqirdir". O, Rusiyadakı müsəlman icmasını bu bəyanatdan açıq şəkildə uzaqlaşmağa çağırıb və vurğulayıb ki, "İslam əslində sülh və dözümlülük dinidir və bu cür çıxışlar onun mahiyyətinə ziddir".

Lazar həmçinin ümid etdiyini bildirib ki, "Rusiya müsəlman icmasının tanınmış liderləri yaxın vaxtlarda rəsmi şəkildə antisemit bəyanatlardan imtina edəcək və Tanrıya inanan xalqlar arasında həmrəyliyin tərəfdarı olduqlarını göstərəcəklər".

 "Sözlərim təhrif olunub, düşmən Qərbdir, yəhudilər deyil"

Tənqidlərin artmasından sonra çeçen müftisi öz mövqeyini izah etmək üçün çıxış edib. Onun açıqlaması Çeçenistan Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin "Telegram" kanalında yayılıb. Mejiyev bildirib ki, onun çıxışını çeçen dilindən rus dilinə çevirərkən sözləri "qəsdən kontekstdən çıxarılıb": "Əgər Berl Lazar təhrif olunmuş tərcüməyə əsaslanaraq bəyanat veribsə, bu, onun problemidir. O, bizdən soruşmalı idi ki, bu sözlər altında nə nəzərdə tutduq və hansı kontekstdə danışdıq".

Müftinin sözlərinə görə, o, çıxışında "bütün bəşəriyyətin düşmənlərindən - Qərbin bayrağı altında birləşən və Məhəmməd peyğəmbəri təhqir edən, Quranı yandıran qüvvələrdən" danışıb. Mejiyev əlavə edib ki, "heç bir xalqı, dini və ya milləti deyil, şeytanın tərəfdarlarını" nəzərdə tutub. "Bütün çeçenlər bilir ki, biz nə yəhudilərə, nə də hər hansı dinə qarşı danışmamışıq. Biz yalnız Allahın qanunlarını saymayan şeytani qüvvələri tənqid etdik", - o, vurğulayıb.

Beləliklə, Mejiyev öz fikirlərini "Qərbin mənəvi hücumlarına qarşı çıxış" kimi təqdim etməyə çalışsa da, hadisə Rusiya daxilində dinlərarası münasibətlərə yeni gərginlik gətirib. Moskva rəsmi dairələri hələ ki, hadisəyə münasibət bildirməyib, lakin müşahidəçilər hesab edirlər ki, bu qalmaqal Kremlin "dini tolerantlıq" imicinə zərbə vurub.

Bu hadisə bir daha göstərir ki, Rusiya cəmiyyətində dinlərarası dialoq və söz məsuliyyəti mövzusu həssas olaraq qalır. Mejiyevin sözləri istər dini, istər siyasi kontekstdə fərqli yozulsa da, onların doğurduğu reaksiya Kremlin daxili sabitlik və tolerantlıq siyasətinin nə qədər zərif balans üzərində qurulduğunu bir daha nümayiş etdirib.