Amerikanın Qəzza planı: İsrailin xoşbəxt və narazı olduğu məqamlar

Siyasi alver qaçılmazdır: hər bir düşərgə öz siyasi simasını qorumaq üçün təfərrüatı müzakirə edəcək

Sentyabrın 29-da çoxdan gözlənilən 20 bəndlik sənəd Qəzzanın gələcəyi üçün yol xəritəsi ola bilər. O dərhal atəşkəsdən və girovların qaytarılmasından tutmuş zolağın tam demilitarizasiyasına, texnokratlardan ibarət keçid hökumətinə və beynəlxalq nəzarətə qədər hər şeyi əhatə edir. Sənəddə İsrail ordusunun mərhələli şəkildə çıxarılması, müvəqqəti beynəlxalq təhlükəsizlik qüvvələrinin yaradılması, infrastrukturun və iqtisadiyyatın yenidən qurulması üçün genişmiqyaslı proqramın başlanması qeyd edilir. HƏMAS-ın Qəzzanı idarə etmək rolundan birdəfəlik uzaqlaşdırılmasına və ərazinin özünü “terrordan azad zona”ya çevirməyə xüsusi diqqət yetirilir.

Sövdələşmə qaydasındadır!!

Bir tərəfdən, bu, İsrailin bir çox strateji narahatlığını aradan qaldıran ciddi bir sənəddir. Digər tərəfdən, İsrail siyasətində həmişə olduğu kimi, hər bir tərəf tərif və tənqid üçün səbəblər tapacaq.

İsraildə mükəmməl həll yollarının olmadığını da xatırlamağa dəyər. Bir sənəd və ya hadisə eyni vaxtda bütün oyunçuları qane etsə belə, bu, hekayənin sonu deyil, əksinə, bu, yalnız siyasi sövdələşmənin yeni mərhələsinin başlanğıcıdır. Axı bu İsraildir, burada siyasət mədəniyyətinin özü daimi müzakirələr, danışıqlar və güzəştlərin mübadiləsi üzərində qurulub. Bu, Yaxın Şərq mentalitetinin bir hissəsidir: burada bazar təkcə meyvə və ədviyyat alveri üçün deyil, həm də siyasət, diplomatiya və güc üçün mövcuddur. Sövdələşmə həmişə məqsədəuyğundur - istənilən şəraitdə. Əks halda, heç kim ciddi qərarın verildiyinə inanmaz.

Müxalifət nəyi alqışlayır?

Müxalifət, ilk növbədə, mərkəz və sol mərkəzçi partiyalar təşəbbüsü açıq şəkildə dəstəkləməyə hazır olduqları planda bir neçə məqam görə bilər:

Atəşkəs və girovların qaytarılması. Bu, ictimai tələbata cavab verən əsas humanitar məqsəddir. Bütün diriləri və ölüləri 72 saat ərzində qaytarmaq vədi güclü arqumentdir.

Qəzzanın yenidən qurulması və humanitar yardım. Beynəlxalq qurumların (BMT, Qızıl Xaç) daxil edilməsi yardımın HƏMAS-dan və ya İsraildən asılı olmayacağına zəmanətdir.

Zolağın idarə olunmasında beynəlxalq iştirak. Keçid texnokratik hökuməti və “Sülh Şurası”na nəzarət İsrailin Qəzzanı idarə etmək məsuliyyətini öz üzərinə götürmədiyini göstərir.

Gələcək siyasi həll yolu. Müxalifət gələcəkdə Fələstin dövlətçiliyinin mümkünlüyü ilə bağlı mülahizəni alqışlaya bilər, çünki bu, bir çox mötədillərin xəttinə uyğundur.

Mərkəz solçular üçün bu, mükəmməl bir düsturdur: humanizm, beynəlxalq iştirak və siyasi perspektiv.

Müxalifət nəyi tənqid edir?

Bununla belə, sənəddə müxalifətin Baş nazir Benyamin Netanyahuya hücum üçün əsas kimi istifadə edəcəyi məqamlar da var:

Donald Trampın rolu. Müxalifət beynəlxalq qurumun həddindən artıq “fərdiləşdirilməsini” lağa qoya bilər, bunun bir qurum deyil, siyasi oyun olduğuna işarə edə bilər.

HƏMAS üzvləri üçün amnistiya. Hətta “dinc yanaşı yaşamağa hazır olmaq” şərti ilə bu, terrorçulara güzəşt kimi qəbul edilir.

İsrail ordusunun geri çəkilmə cədvəli ilə bağlı qeyri-müəyyənlik. Müxalifət Netanyahunun sonsuz “yarı işğal” üçün çoxlu boşluqlar buraxdığını iddia edəcək. Müxalifət soruşacaq: əslində ordunu kim göndərəcək? Onlar nə dərəcədə effektivdir? İsrailin tək qalması riski varmı?

Müxalifət üçün əsas odur ki, Netanyahunun xilaskar kimi görünməsinə mane olsun. Sənəd obyektiv olaraq onun gündəliyinə uyğun gəlsə belə.

Koalisiyaya və ifrat sağa nə uyğundur?

Digər tərəfdən, mətn hüququn qələbəsi kimi təqdim olunacaq elementləri ehtiva edir:

Qəzzanın tam demilitarizasiyası. Tunelləri və silah obyektlərini məhv etmək və onların yenidən qurulmasının qarşısını almaq üçün aydın öhdəlik var.

Təhlükəsizlik zəmanəti və sərhəd nəzarəti. Misir, İordaniya və beynəlxalq qüvvələrin silah idxalının qarşısının alınmasında iştirak var.

İsrailin işğalı və ya ilhaqı yoxdur. Bu, onlara bəyan etməyə imkan verir ki, İsrail nə məsuliyyət yükünü öz üzərinə götürür, nə də suverenliyi HƏMAS-a verir.

HƏMAS-ın siyasi rolunun sonu. Onların idarəçilikdə iştirakına tam qadağa qoyulması hüququn əsas tələbidir.

İsrail ordusu üçün təhlükəsizlik perimetri. Ordusunun terror təhlükəsi aradan qaldırılana qədər xətdə qalmaq imkanı var.

Həddindən artıq sağçılar üçün bu, bəyan etmək üçün bəhanədir: “Biz İsrailin təhlükəsizlik ehtiyaclarının birinci yerdə olmasını təmin etdik”.

Koalisiyanın Netanyahuya hücum edəcəyi yer

Bununla belə, ifrat sağda və koalisiyanın özündə Baş naziri müəyyən müddəalara görə tənqid edəcək qüvvələr olacaq.

Fələstinli məhbusların, xüsusən də ömürlük həbslə cəzalandırılan 250 məhbusun kütləvi şəkildə azad edilməsi sağdan kəskin hücuma səbəb olacaq.

Fələstin dövlətçiliyinin mümkünlüyü. Hətta "uzaq üfüq" kimi koalisiyanın bir hissəsi üçün bu, “qırmızı xətt”dir.

Qəzzanın beynəlxalq idarəçiliyi. İfrat sağçılar “xarici diktələr” və “İsrailin taleyinin başqalarına verilməsi” barədə danışacaqlar.

Silahlılar üçün amnistiya. Bu, zəiflik və terrora təslim olmaq kimi qələmə verilə bilər.

Rəfah keçidinin açılışı. Sağ tərəf üçün bu, bir daha təhlükənin artmasına səbəb olacaq bir güzəşt kimi görünür.

Koalisiya bu arqumentlərdən şantaj üçün istifadə edəcək - Netanyahunu saxlamaq və onu sağçı tərəfdaşlarından asılı qoymaq üçün.

Nəticə

Sənəd, şübhəsiz ki, ciddi və çoxşaxəlidir: o eyni zamanda, humanitar, hərbi, siyasi və iqtisadi məsələlərə toxunur. Netanyahu haqlı olaraq çox şeyə nail olduğuna inana bilər: girovların qaytarılması, HƏMAS-ın siyasətdən uzaqlaşdırılması, demilitarizasiya, beynəlxalq nəzarət və Qəzzada iqtisadi canlanma perspektivi.

Bəli, ola bilər ki, planın hələ də detallı şəkildə dəqiqləşdirilməsinə ehtiyac var, amma o elə qurulub ki, həm koalisiyanı, həm də müxalifəti susdurur. Əksər nöqtələr hər iki tərəfə uyğun gəlir. Amma digər tərəfdən, İsrail siyasətində müxalifətin birdən-birə “bəli, bu yaxşıdır” etirafı etməsi, koalisiyanın isə heç bir bazarlıq etmədən “elə belə” səs verməyə razı olması mümkün deyil. Ona görə də siyasi alver qaçılmazdır.

Bu günə kimi heç kim açıq şəkildə kəskin etirazını bildirməyib: hamı detallara köklənib. Bütün girovların dərhal qaytarılmasından söhbət gedəndə müxalifət heç bir kəskin etiraz edə bilməz. Sağ tərəf isə HƏMAS-ın məhv edilməsi və Qəzza zolağının tamamilə silahsızlaşdırılması məsələsini tənqid edə bilməz. Amma tam susmaq da mümkün deyil - axı bura İsraildir. Ona görə də hər bir düşərgə öz siyasi simasını qorumaq üçün təfərrüatları müzakirə edəcək.

Müəllif: Yuri Boçarov, israilli politoloq.

Müəllif: Ayna.az