Azərbaycan Çində diaspora fəaliyyətini gücləndirməlidir

Diaspor quruculuğu, lobbiçilik və dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyi;

 Çin artıq öz siyasi ambisiyaları olan güc mərkəzi kimi dünya geosiyasətində aktiv oyun qurur 

Dünya nizamının dəyişdiyi, ölkələr, xalqlar arasında əlaqələrin yenidən formalaşdığı zaman kəsiyində diaspor təşkilatlarının yaranması və fəaliyyəti ölkəmiz üçün vacib amildir. Dünya xalqlarının bir-birinə inteqrasiyası, diaspor və lobbi təşkilatlarının beynəlxalq siyasətdə artan rolu fonunda diaspor quruculuğu tarixi zərurət kimi meydana çıxır. Müasir dünyanın çağırışlarına hər zaman çevik cavab verən Azərbaycan bu sahədə də məqsədyönlü siyasət yürüdür. Düzgün, düşünülmüş siyasətin nəticəsidir ki, beynəlxalq aləmdə dövlətimizin maraqlarının müdafiəsi, ölkəmizin həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması istiqamətində böyük qüvvə kimi çıxış edən diaspor təşkilatlarımız gündən-günə fəallaşır. Xaricdə yaşayan azərbaycanlıların tarixi vətənləri ilə sıx təmasda olmaları, yaşadıqları ölkələrdə Azərbaycanı qürurla, iftixarla təmsil etmələri isə müstəqil dövlətimizi daha da gücləndirir. Azərbaycanın diaspor fəaliyyəti göstərdiyi mühüm ölkələrdən biri də Çindir. Azərbaycanlılar Asiya qitəsinin demək olar ki, hər bir ölkəsində məskunlaşaraq burada diaspor təşkilatı, müxtəlif cəmiyyət və birliklər yaradıblar. Məhz elə buna görədir ki, Azərbaycan diasporunun üçüncü böyük hissəsinin Asiya qitəsində məskunlaşdığı bildirilir. Konkret Çində təqribən 30 mindən çox azərbaycanlının yaşadığı deyilir. Dünyada əhali sayına görə öndə gedən ölkələrdən sayılan Çində yalnız bir dənə Azərbaycan diaspor təşkilatı fəaliyyət göstərir. “Çin azərbaycanlıları” İctimai Birliyi yaxın illərdə təsis edilib. İctimai Birlik Azərbaycan həqiqətləri və ölkəmizin zəngin tarixi-mədəni irsinin tanıdılması istiqamətində fəaliyyət göstərir.

Azərbaycanla Çin arasında siyasi dialoq, iqtisadi tərəfdaşlıq əlaqələri daha da genişlənir. Dövlətlərarası münasibətlərin formalaşmasında və inkişafında liderlərin şəxsi münasibətləri mühüm rol oynayır. Son dönəmdə iki ölkənin rəsmiləri arasında səfərlər intensivləşib, bütün sahələr üzrə danışıqlar və razılaşmalar dinamik xarakter alıb. Çinin Sədri Si Cinpin ikitərəfli münasibətlərin yüksək dinamika ilə inkişafında Azərbaycan Prezidentinin rolunu həmişə yüksək dəyərləndirib və Prezident İlham Əliyevi Çinin böyük dostu adlandırıb. Bütün bunlar dinamik xarakter daşıyan qarşılıqlı əlaqələrin yeni mərhələyə yüksəldiyinin göstəricisi hesab oluna bilər. Prezident İlham Əliyevin Çinə səfəri fonunda iki ölkə arasında imzalanan müqavilə münasibətləri daha yüksək bir mərhələyə çatdırdı. Nəzərə almaq lazımdır ki, Çində imzalanan bəyannamədə iki ölkə arasında hərtərəfli əməkdaşlıq adlanan strateji münasibətlər üzrə birgə bəyənnamə vurğusu var. Bu onu göstərir ki, Azərbaycan və Çin bu gün öz əlaqələrini ən yüksək səviyyəyə çatdırmaqdadır. Eyni zamanda iki ölkənin münasibətlərində tarixi məqam gəlib çatıb. Daha əvvəl Azərbaycan Çin vətəndaşları üçün vizanı aradan qaldırmışdı. İndi isə Azərbaycan vətəndaşları Çinə vizasız gedib gələcəklər. Bütün bunlarla yanaşı, Azərbaycan Çinin ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini vurğulayır. Özəlliklə Tayvan məsələsi ətrafında Çinə qarşı müəyyən basqılar edən beynəlxalq güclərin qarşısında Azərbaycan cəsarətlə Çinin ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini bəyan edib. Eyni zamanda Çin də hər zaman Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyib. Hər bir halda Çin və Azərbaycan münasibətləri arasında böyük bir tarixi məqam yetişib ki, bu, təkcə ticari, iqtisadi və siyasi əlaqələri deyil, mədəni və elmi əlaqələri də dərinləşdirir. Dövlətlər arasında imzalanan sənədlərin çeşidlərinə, müxtəlifliyinə, əhəmiyyətinə nəzər salanda görərik ki, bunlar çox mühüm sənədlərdir. Bu, bir tərəfdən normativ hüquqi bazanı möhkəmləndirir, digər tərəfdən yeni perspektivlər formalaşdırır. Çünki Çin dünya siyasətində və iqtisadiyyatında mühüm aktordur. Azərbaycanın da mühüm geosiyasi mövqedə yerləşməsi Çin üçün əhəmiyyət kəsb edir. Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu, Şimal-Cənub, Zəngəzur dəhlizləri kimi mühüm layihələrdə Çin fəal yer almağa çalışır. Çinin qlobal əhəmiyyətli “Bir kəmər, bir yol” layihəsi, qarşılıqlı investisiya, maraqlar və digər iqtisadi artıma hesablanıb. Bu dövlət səfərinin ölkəmiz üçün böyük iqtisadi faydaları olacaq. Beləliklə, Prezident İlham Əliyevin Çinə səfəri iki ölkə arasındakı əlaqələrdəki müştərək qarşılıqlı fəaliyyətin əsas hərəkətverici qüvvəsinə çevrilir. Azərbaycanla Çinin iqtisadi, geosiyasi və strateji mülahizələrini əhatə edən münasibətlər sisteminin dərinləşməsi böyük dividendlər deməkdir. Ümumiyyətlə, 1991-ci ilin dekabrın 27-də Çin Xalq Respublikasının  Azərbaycanın müstəqilliyinin tanıması və 1992-ci il aprelin 2-də diplomatik münasibətlərin qurulması ilə Azərbaycan-Çin münasibətlərinin müasir mərhələsi başlayıb. Məlumat üçün bildirək ki, Çin 1992-ci ildə Bakıda, Azərbaycan isə 1993-cü ildə Pekində səfirlik açıb. Yüksəksəviyyəli səfərlər 1994-cü ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin Çinə rəsmi səfəri ilə başlayıb. Xüsusi qeyd olunmalıdır ki, hazırda dövlətlərarası münasibətlərdə balansı qorumaq, xarici siyasət kursunda qarşılıqlı dinamikanı saxlamaq olduqca təmkinli və müdrik siyasət yürüdülməsini tələb edir. Bu baxımdan Azərbaycan Cənubi Qafqazın ən güclü aktoru olaraq Qərblə Şərqin maraqlarının kəsişməsində özünün tarazlı siyasi iradəsini nümayiş etdirir. Bu siyasi xətt Çinin də maraqlarına cavab verir. Çin Cənubi Qafqazda Rusiyanın maraqlarına toxunmadan “yumşaq iqtisadi güclə” özünün hakim mövqeyini möhkəmləndirməklə həm də yaranmış siyasi boşluğu doldurmaqadadır. Rəsmi Bakı və Pekin bu mürəkkəb dövrdə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi, regional və beynəlxalq təhlükəsizlik, iqtisadi inkişaf, mədəni əlaqələrin genişləndirilməsi baxımından həm region dövlətləri, həm də dünya üçün faydalı təşəbbüskarlıqla bərabər niyyət və məramlarla çıxış edir.

Politoloq Azər Qasımov "Sherg.az"a açıqlamasında bildirib ki, müasir dünyanın nəhəng güclərindən olan Çin dünya geosiyasətindəki roluna iqtisadiyyatdan başlayıb. Ekspertin sözlərinə görə, öncə iqtisadi cəhətdən güclənən və əlaqə qurduğu ölkələrlə ticari əlaqələrini inkişaf etdirən, "yumşaq güc" siyasətinə üstünlük verən Çin artıq beynəlxalq arenaya siyasi oyunçu kimi daxil olmaqdadır:

 "Təbii ki, Çin BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvündən biri kimi hər zaman siyasi arenada söz sahibi olub. Amma bu, Çini güc mərkəzi kimi çıxış etməyə imkan verməyib. Son 20 ildə iqtisadi baxımdan daha da güclənən Çin artıq öz siyasi ambisiyaları olan güc mərkəzi kimi dünya geosiyasətində aktiv oyun qurur. Azərbaycan müstəqilliyinin ilk illərindən bu günə kimi Çinlə müsbət əlaqələr saxlayıb. İqtisadi cəhətdən əlaqələr yüksələn xətt üzrə inkişaf edib. Azərbaycan dövləti ilə yanaşı, vətəndaşlarımız da Çinlə iqtisadi əlaqələr yaradıblar. Azərbaycan bazarında Çin malları önəmli yer tutub. Azərbaycan Çinlə daha çox iqtisadi əlaqələrdə maraqlı olub. Buna baxmayaraq, Azərbaycan Çində diaspora formalaşdıra bilibsə, bunun özünü müsbət hal hesab etmək olar. Təbii ki, Çin əhalisinin sayı ilə müqayisədə geniş mənada diaspora fəaliyyəti yürütmək məntiqlə mənasız işdir. Çin dövlətinin siyasi quruluşu elədir ki, bu ölkədə söz sahibi Kommunist Partiyasıdır və onun qərarları keçərlidir. Bir sözlə, iki ölkə arasında münasibəti hansı ölkənin Çin ilə daha çox iqtisadi əlaqə qurması müəyyən edir".

Müsahibimizin qənaətincə, Azərbaycanın Çinlə iqtisadi əlaqələri çox olduğu üçün Çin də Azərbaycana xoş münasibət bəsləyir:

 "Çoxları düşünə bilər ki, bu məntiqlə Çin Amerika ilə ən yaxın dost və müttəfiq olmalı idi. Amma elə deyil. Onlar mehriban düşmənlərdir. Qarşılıqlı iqtisadi əlaqələr qururlar. Amerikanın Çinə trilyonlarla dollar borcu var, illik iqtisadi dövriyyə 750 milyard dollardan çoxdur. Buna rəğmən, Amerika da Çinin güclənməsini istəmir, nəzarətdə saxlayır. Tayvanı dəstəkləməklə Çin ətrafında gərginliyi artırır. Görünən odur ki, tək Azərbaycan yox, bütün dünya Çinlə ticari əlaqələrə xüsusi diqqət yetirir. Amma Çinin Ukrayna müharibəsində, İran-Səudiyyə Ərəbistanı arasında barışdırıcı kimi çıxış etməsi onun siyasi çəkisini artırır. Zamanla Çinin tək iqtisadi yox, siyasi oyunçu kimi rolunun artması fonunda digər ölkələrin də siyasi dəstək üçün Çinə üz tutacağı dövr gələ bilər. Yeni dünya düzəninin formalaşması fonunda Çinin əsas qütblərdən bir olacağı ehtimalı böyükdür".