“Azərbaycanda rus dilinin istifadəsi azalıb” Ekspert

Azərbaycan cəmiyyətində rus dilinin istifadəsi son 30 ildə nəzərəçarpacaq dərəcədə azalıb. 

Sfera.az xəbər verir ki, bunu açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib. Onun sözlərinə görə, 1994-cü ildə əhalinin 38%-i rus dilini ana dili səviyyəsində bilirdisə, 2018-2024-cü illərdə aparılan sorğular göstərdi ki, Azəebaycan əhalisinin 34%-i rus dilində ümumiyyətlə danışa bilmir:

"Bu tendensiya Azərbaycanı MDB ölkələri arasında rus dilinin ən az istifadə edildiyi ölkə statusunda saxlayır. Bu dəyişiklik təkcə dil məsələsi deyil, həm də ölkənin mədəni, siyasi və sosial inkişaf trayektoriyasının göstəricisidir. 1990-cı illərin əvvəllərində rus dili hələ də keçmiş Sovet İttifaqının mirası kimi geniş yayılmışdı. Sovet dövründə təhsilin, elmi fəaliyyətin və rəsmi sənədləşmənin əsas dillərindən biri olan rus dili, müstəqillikdən sonra tədricən öz mövqelərini itirməyə başladı. 1992-ci ildə “Azərbaycan Respublikasında Dövlət Dili haqqında” Qanunun qəbul edilməsi və Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi təsbit edilməsi bu prosesin sürətlənməsinə səbəb oldu". K.Əsədov qeyd edib ki, digər MDB ölkələrində rus dili ilə bağlı vəziyyət fərqlidir: "Məsələn, Qazaxıstanda əhalinin 80%-dən çoxu rus dilində sərbəst danışır, Ukraynada bu göstərici 60%-ə yaxın idi (2014-cü ildən sonra isə azalma müşahidə olunur). Belarusda isə rus dili faktiki olaraq ikinci rəsmi dil kimi qalır. Ermənistanda rus dili bilik səviyyəsi 70%-in üzərində olsa da, son illərdə burada da azalma tendensiyası müşahidə edilir".

Ekspert vurğulayıb ki, Azərbaycanın rus dilindən uzaqlaşması təkcə siyasi müstəqilliklə izah olunmur:

"Bu, həm də yeni nəsillərin dil seçimi və qlobal tendensiyalarla bağlıdır. İngilis dilinin beynəlxalq ünsiyyət dili kimi rolunun artması və Azərbaycanın Qərblə daha sıx təhsil və biznes əlaqələri qurması, rus dilinin ikinci planına keçməsinə gətirib çıxardı. Son 20 ildə ölkədə rus bölmələrinin sayı azalıb, gənclər arasında ingilis dilinə üstünlük verənlərin sayı isə artıb. Təhsil Nazirliyinin məlumatlarına görə, 2000-ci illərin əvvəllərində Bakı məktəblərində rus bölməsində oxuyan şagirdlərin sayı 20%-dən çox idisə, bu rəqəm hazırda təxminən 10-12% arasındadır. Bununla belə, rus dilinin Azərbaycanda tamamilə sıradan çıxması real görünmür. Bakı və digər böyük şəhərlərdə rusdilli təhsil müəssisələri və mədəni təsirlər hələ də qalmaqdadır. İqtisadi və siyasi münasibətlərdə də rus dilinin müəyyən rolu var. Lakin Azərbaycanın MDB ölkələri arasında rus dilinin ən az danışıldığı ölkə olması, ölkənin post-sovet məkanında dil və mədəniyyət siyasətində fərqli bir yol tutduğunu göstərir. Azərbaycan bu aspektdə Baltikyanı ölkələrə daha yaxın mövqe tutur, çünki Estoniya, Latviya və Litvada da rus dili bilik səviyyəsi son illərdə kəskin şəkildə azalıb. Gələcəkdə bu tendensiyanın davam edib-etməyəcəyi əsasən gənc nəsillərin dil seçimlərindən, dövlətin dil siyasətindən və qlobal trendlərdən asılı olacaq. Hazırkı vəziyyət göstərir ki, Azərbaycan cəmiyyəti tədricən rus dilindən uzaqlaşır və bu, ölkənin milli və mədəni identifikasiyası baxımından mühüm bir dönüş nöqtəsidir". 

Firuzə Əliyeva