Azərbaycanın geosiyasi mövqeyi və yeni dünya nizamındakı rolu Prezident İlham Əliyevin strateji baxışı

Abbas Pənahov,

YAP Nəsimi rayon təşkilatının sədr müavini

Prezident İlham Əliyev 2025-ci il aprelin 9-da ADA Universitetində keçirilən “Yeni dünya nizamına doğru” adlı beynəlxalq forumda etdiyi çıxışla Azərbaycanın geosiyasi mövqeyinin və regional proseslərdəki həlledici rolunun əsas konturlarını bir daha ortaya qoydu. Onun çıxışı həm regional əməkdaşlıq, həm də beynəlxalq münasibətlər müstəvisində Azərbaycanın artan əhəmiyyətinə dair geniş və əhatəli baxış təqdim etdi.

Prezident çıxışında vurğuladı ki, Azərbaycanın formalaşdırdığı xarici siyasət strategiyası onun yerləşdiyi coğrafiya və tarixi inkişaf yolu ilə sıx bağlıdır. Azərbaycanın həm Şərq, həm də Qərb mədəniyyətinə aid olması, onu müxtəlif regionlar arasında körpü rolunu oynayan unikal bir ölkəyə çevirir. Bu baxımdan, Azərbaycanın coğrafi mövqeyi hər zaman strateji əhəmiyyət kəsb edib, lakin ölkənin siyasəti yalnız coğrafi reallıqlara deyil, həm də milli maraqlara əsaslanır.

Prezident İlham Əliyev bildirdi ki, Azərbaycan həm Xəzər dənizinin o tayındakı qonşularla, xüsusilə Mərkəzi Asiya ölkələri ilə, həm də Yaxın Şərq regionu və Körfəz Əməkdaşlıq Şurasına üzv ölkələrlə dərin və qarşılıqlı hörmətə əsaslanan münasibətlər qurmuşdur. Bu əlaqələr yalnız siyasi dialoqla məhdudlaşmır, eyni zamanda, iqtisadi əməkdaşlıq və birgə investisiya layihələri ilə də gücləndirilir. Xüsusilə, Mərkəzi Asiya və Körfəz ölkələri ilə yaradılmış birgə investisiya fondları regional sinerjinin və qarşılıqlı inkişafa yönəlmiş yeni modellərin təməlini qoyur.

Azərbaycanın bu gün Mərkəzi Asiya və Avropa arasında nəqliyyat və enerji körpüsü kimi çıxış etməsi regionda sabitliyin təmin olunmasında və iqtisadi inteqrasiyanın sürətlənməsində mühüm rol oynayır. Prezident qeyd etdi ki, Azərbaycanın Xəzər dənizi üzərindən keçən enerji və logistika layihələri bu baxımdan xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Qazaxıstan və Özbəkistanla birlikdə həyata keçirilən Xəzərin dibi ilə yaşıl enerji kabeli layihəsi isə bu əməkdaşlığın yeni mərhələsidir. Bu layihə təkcə regional enerji təhlükəsizliyini deyil, həm də Avropa ölkələrinin enerji tələbatının qarşılanmasını hədəfləyir.

Enerji məsələlərinə toxunan Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın artıq yalnız neft və qazla deyil, yaşıl enerji ilə də Avropa bazarına çıxış üçün önəmli platforma yaratdığını qeyd etdi. O bildirdi ki, Cənub Qaz Dəhlizinin Məşvərət Şurasının son iclasında da yaşıl enerji məsələləri müzakirə olunub və bu, Azərbaycanın gələcək enerji strategiyasının əsas istiqamətlərindən biridir.

Forumda Prezident Əliyev Cənubi Qafqazda baş verən proseslərə də geniş yer ayırdı. Ermənistanın uzun illər işğalçılıq siyasətinə görə regionun inteqrasiyası baş tutmayıb. Lakin bu gün Azərbaycan və Gürcüstan arasında inkişaf etmiş münasibətlər, enerji və nəqliyyat sahəsindəki sıx əməkdaşlıq nümunəvi bir model yaradır. Ermənistan isə özünü bu proseslərdən təcrid etmiş vəziyyətdədir. Prezident bildirdi ki, Ermənistan vaxtında düzgün qərarlar versəydi, bu prosesin bir hissəsi ola bilərdi. Lakin reallıqda təcavüzkar siyasət nəticəsində iqtisadi üstünlüklərdən və tranzit imkanlarından məhrum olub.

Bununla belə, Azərbaycan tərəfi gələcəyə ümidlə baxır və sülh sazişi imzalandıqdan sonra Ermənistanla əməkdaşlığın başlanmasına heç bir maneənin qalmayacağını bildirir. Prezident sülh prosesinə dair fikirlərini ifadə edərək vurğuladı ki, top Ermənistan tərəfindədir. Azərbaycan tərəfi öz mövqeyini dəfələrlə açıq şəkildə bəyan edib və bu mövqe konstitusiyaya və ərazi bütövlüyünə hörmət prinsipinə əsaslanır.

Cənubi Qafqazın inteqrasiyası üçün Prezident Əliyev etimadın tədricən qurulmasının vacibliyini vurğuladı. O qeyd etdi ki, dostluq münasibətləri qısa müddətdə qurula bilməz, lakin etimadsızlığı azaltmaq mümkündür. Bu istiqamətdə jurnalist və ziyalı mübadiləsi, transsərhəd çaylarla bağlı əməkdaşlıq kimi kiçik, lakin mühüm addımların atılması təklif olunub. Ermənistanın Araz və Kür çaylarını çirkləndirməsi məsələsinin gündəmdə qalması isə Azərbaycanın ətraf mühit və su təhlükəsizliyi sahəsindəki narahatlıqlarını bir daha gündəmə gətirir.

Prezidentin çıxışında səsləndirdiyi fikirlər Azərbaycanın regional lider və qlobal aktor kimi mövqeyinin gücləndiyini təsdiqləyir. Azərbaycanın enerji, logistika, diplomatiya və təhlükəsizlik sahəsindəki fəaliyyəti onu yalnız region üçün deyil, bütövlükdə Avrasiya üçün əvəzsiz tərəfdaşa çevirir. Bu baxımdan, Azərbaycanın nəzərə alınmaması artıq mümkün deyil – bunu anlamaq üçün sadəcə xəritəyə baxmaq kifayətdir.